en onrecht èn de liefde Godis". Spr. noemde deze vraag een groot struikelblok, wiaar tocih de liefde Gocfe de ihoofdigediaöhte van het Christelik igeloof is. Doorgaan, ondanks alles wat je ziet, is de conclusie geweest van deze belangwekkende lezing, waarvan mij vooral heeft getroffen het verhaal van de man, die reisde met die viaro-Goidhgezondeiie.

.Des avonds hield, Ds. B. P. de Vries, van Balk een lezing over ..Hoe kan; het, dat vaak eem gelovige een goed mens is, en omgekeerd1". Die uitleg, die aan deze vraag gegeven, werd was wei persoonlik, maar zeer oprecht. Het principiële antwoord, dat de spr. gaf was, dat het de gelovige gaat om de daad Gods, dat zijn .eigent diaiaidl pas dn de twede plaats komt. Oo:k zijn definitie van de begrippen gelovig ent ongelovig is de .moeite van het vermelden waard: Een gelovige heeft, als het spannen gaat in zijm leven, Godt nodig, eem ongelovige niet. Het hem gestelde onderwerp was, zoals de spr. het zelf ook zeidie, interessant maar niet gemakkelik. Voor de gedachtenwisselinig na deze lezing verzamelden we ons op die heide, waar we, ,gemioedelik in een losse groep gezeten, even vrij in de heerlike natuur onze gedachten konden laten gaan, waarvan dan ook gebruik werd gemaiakt. Dit korte poosje bracht, naar mijn 'mening, het mooiste, intiemste, en daardoor waarschijnlik wat de sfeer aangaat, het meest waardevolle deel van de dag. Oirn tien uur verzamelden wij ons weer in de kerk tot het aanhoren van een wijdingswoord, gesproken door Mej. Roorda uit Hengelo, en van enige viool- en orgelmuziek. De kaarsverlichting vooral maakte diepe indruk en deed veel voor het wekken van de gewenste stemming.

Des Zondags, de twede dag, hadden we 's morgens een godsdienstoefening, geleid door idle heer F. H. S'ixm-a van Gouds. Daarna, maakten we een gezamelike wandeling door de hei, waarop weel werdi gezongen en veel gekiekt. Dr. A. K. Kuiper sprak over Pau lus en ziet die apostel als een, die Godts doel gevonden ent gevolgd heeft, omdat hij zich eem slaaf van Christus wist en, die daardoor geen slaaf van menschen, doch, een waarlijk vrije was. Het was een rede, waarvan grote warmte uitstraalde, en die eem schat van mooie gedachten- inhield, teveel om op te moe men.

Dit was eigenlik het eind van het spreek- eni dternkgedeelte van de jongerendag. Eén gemis heb ik gevoeld: goede muziek, die je zo wonderlik kan' brengen in een stemming om zulke gedachten, als hier werden uitgesproken, te wekken.

Het eind van de conferentie is een heel gezellig en opgewekt samenzijn geweest: vrolike wedstrijden — want wie heeft wel eens gehoord van een wedloop van dominees — en veel meer, dat je deed voelen, als leden van één groot gezin, als broeders en zusters in de ware zin van het woord.

Het voornaamste, waar het bij mij om gegaan is, is die sfeer van gemioedlelikheid en vertrouwelikheidi geweest, die die jongerendagen tot de mooiste van je vakansie kan maken.

Kampen. Herman Dhinum.

(Nieuwe spelling).

UIT DE GEMEENTEN.

Groningen. Ds. O. van der Veen te Vlissingen heeft het beroep naar onze gemeente aangenomen.

Kampen. In de heden gehouden buitengewone ledenvergadering der Doopsgezinde Gemeente werd een nieuw tweetal voor beroep samengesteld n.1. Ds. L. D. G. Knipscheer, Oude-Bildtzijl en Ds. F. v. d. Wissel, Aardenburg, daar Ds. O. T. Hylkema, Almelo, zich van het vorige tweetal had teruggetrokken. Vervolgens is tot leeraar beroepen Ds. L. D. G. Knipscheer, OudeBildtzijl.

's-Gravenhage. Met erkentelijkheid worde vermeld, dat aan onze Gemeente ten deel vielen een legaat van ƒ 500.—• en een van ƒ 3000.—.

Hoorn. In de jongstleden gehouden Br. en Zustervertoeving traden als diakenen af, wegens vertrek naar elders, de brs. J. Masereeuw en J. de Boer, en wegens periodieke aftreding br. J. Poppen. In de plaats gekozen werden de brs. A. Jans, K. de Boer en j. Bartels.

In dezelfde vergadering werd in plaats van zr. A. Swidde, gekozen zuster J. Renon-Flart. Door br. J. Bartels werd het finantiëel verslag uitgebracht en ontving de boekhouder K. Leeuw dank voor zijn beheer.

In de vergadering van afgevaardigden der. gemeenten Enkhuizen, Medemblik, Twisk, Hoorn en Edam (die van Purmerend en Middelie waren afwezig) om voor den aftredenden bestuurder der A. D. S., M. Uiterdijk, een opvolger te kiezen, viel de keuze op Ds. Barthel te Twisk.

Waarschuwing.

Namens de diaconie der Doopsgezinde gemeente te Amsterdam wordt het volgende ter waarschuwing bekend gemaakt.

Johannes Cornelis Schoonheim wendde zich 4 Juni tot haar om hulp, voorgevende lid van de Doopsgezinde gemeente te Rotterdam te zijn. Hierheen wilde hij gaarne terug. Hij werd van geld voorzien voor een eenvoudig nachtverblijf en kreeg den volgenden morgen van een der beambten een kaartje aan 't station, terwijl de controle werd ingelicht dat hij niet terug mocht. Nog was de beambte niet aan de kerk terug of hij had al geprobeerd terug te gaan, wat niet gelukte. Hij is daarop vertrokken. Uit onze informatie te Rotterdam bleek, dat hij daar op de zelfde wijze reiskosten naar Amsterdam had gevraagd, voorgevende hier lid te zijn, terwijl hij ook dergelijke pogingen moet hebben gedaan bij de Remonstranten.

AANKONDIGING.

De opkomst der Dooperschen in Duitschland.

W. Wiswedel, Bilder und Führergestalten

aus dem Taufertum, Zweiter Band, Kassei 1930.

In mijn artikeltje over het eerste deel van Wiswedel's „Bilder" (Zondagsbode van 7 Sept. 1930) beloofde ik den tijdelijken redacteur ook van het tweede deel een korte bespreking te geven. Ik doe dit na lezing ervan gaarne, omdat de goede indruk door het eerste gewekt, ook bij kennismaking van het tweede blijft, je versterkt wordt. Het zou overdreven zijn om van deze boekjes te spreken als van wetenschappelijke studiën, die een geheel nieuwe blik op bekende Doopersche figuren werpen, of de hypothesen over de ontwikkeling van het oudste „Taufertum" aan het wankelen brengen. De hoofdzaak is dat zij den indruk versterken van een vreedzaam opkomende Doopersche beweging, die hier en daar revolutionnaire kiemen in zich droeg, maar in hoofdzaak niet anders zoekt dan de vrijheid om God te belijden naar eigen inzicht. Eminente mannen hebben deze beweging gediend als apostelen, zendelingen, predikers, van wie velen onder beulshanden gestorven zijn. In dit tweede deel spreekt Wiswedel o.a. over Ambrosius Spittelmayer, Eitelham, Langenmantel, Leonhard Schiemer. Was het eerste deel in hoofdzaak gewijd aan het opkomen der Doopersche beweging in Midden,Duitschland, dit tweede d&el verplaatst ons naar zuidelijker streken: Franken, Beieren en Opper-Oostenrijk. Wij lezen van Augsburg als een veelbelovend centrum waar mannen als Denck en de man, die in vele opzichten zijn tegenvoeter was, Hans Hut, verkeerden en de gemeente versterkten. Een der grootste gemeenten van Duitschland was zij, totdat zij eindelijk in begin 1528 door de overheid werd uitgeroeid. Wij lezen van de gruwelijke vervolgingen in Beieren.

Inderdaad deze dingen waren ons niet onbekend, maar het is de verdienste van Wiswedel dat hij ons doet zien de band, het verband, dat al deze losse feiten bijeenhoudt; dat hij ons — zij het in heel korte biographiën

een beweging teekent. Treffende bizonderheden

weet hij hier en daar toe te voegen: door zijn ijverige studie in oude kronieken en rechtsprotocollen heeft dit werk wetenschappelijke waarde gekregen. En toch zouden wij tekort doen aan onze waardeering voor dit boek als wij het enkel en alleen vermeldden als een „studieboek". Dit boek is een poging tot rehabilitatie, tot gerechtigheid. Niet blind voor de fouten en afwijkingen van dat oude „Taufertum", mild oordeelend over menschen als Jö.rg van Passau, wien als Obbe Philips de moed ontzonk zoodat hij de gemeente ontrouw werd, draagt de schrijver deze strijders en martelaren een warm hart toe en met een liefde die zich verblijdt in de waarheid schrijft hij over hen: een waarheid die helaas nog te weinig vernomen wordt in Duitschland. Als in de dagen van Luther en Melanchton vermogen ook thans nog (getuige vele populaire Lutherbiographiën van het vorig jaar) velen in die Doopersche beweging niet anders zien dan een beweging van opstandige ketters, die in ongekende verwatenheid en zedeverdervende dweepzucht het gebouw der Reformatie wilden ondermijnen. Zoo zijn ze niet geweest, zegt de schrijver: ziehier de portretten van velen hunner. Niet de stille Doopers zelve, maar Luther en zijn epigonen hebben schuld aan de scheeve beoordeeling, die hun ten deel is gevallein, die 'hen eeuwenlang heeft gedrukt.

Over gelijk-hebben kan men bij twee zoozeer verschillende bewegingen als de Luthersche Reformatie en de Doopersche niet spreken, maar als wij lezen hoe in 1534 graaf Georg van Ansbach-Bayreuth aan den bisschop van Bamiberg voorstelt om gezamenlijk tegen Zwinglianen en Dooperschen op te treden, dan beseffen we toch wel dat wij niet teveel mogen spreken over de gewetensvrijheid, die de Reformatie zou gebracht hebben, hetwelk ook in ons land nog wel gebruik is. Tot dit oordeel bestaat geen recht, vooral niet als wij weten dat genoemde markgraaf een „eifriger Förderer des Evangeliums" genoemd wordt, en Luthers belangstelling èn goedkeuring had bij zulk een houding tegenover de Doopersc'hen.

Het is een „eenvoudige daad van gerechtigheid" als wij erkennen dat Luther en de zijnen tegenover de stille Doopers zijn te kort geschoten, en des te bedroevender is dit onrecht, wijl het eeuwenlang onder de vlag van den grootmeester der Reformatie is blijven bestaan en — officieel — nog bestaat. — Tegenover onrecht en kleinzieligheid is er bij de Dooperschen, (die •— het hoeft eigenlijk niet gezegd te worden — ook hunne tekorten hebben, ook als religieuze groep) veel stil en vroom lijden te vinden, veel diep en rotsvast Godsvertrouwen, veel rein en zuiver zedelijk leven. Over dat alles spreekt Wiswedel in zijn boek. Daarom is het goed dit boek te lezen, en te overdenken dat deze menschen onze geestelijke voorouders zijn. Dat moge voor allen beschamend zijn, verheffend is het tevens in hooge mate. N_ v. d. ZlJP.

ADVERTENTIEN.

DOOPSGEZINDEN !

Voor vlugge levering van alle in binnen- en buitenland verschijnende BOEKEN EN TIJDSCHRIFTEN

is UW adres: Boekhandel JUKKERS DEKKER

N. Spiegelstraat 33—35 AMSTERDAM Tel. 45406.

H. VAN NIEL HZN

8 6 GROOTE HOUTSTRAAT 8 6

Telefoon 10371 HAARLEM

HORLOGES

PENDULES

KLOKKEN

Speciale Reparatie-inrichting.

~ A. M. PRENT

Twijnderslaan 3 — HAARLEM bij den Kleinen Houtweg - Tel. 10978 Lood- en Zinkwerker Lei- en Mastiekbedekking Gas- en Waterfitter

Sanitaire Inrichtingen * Ornamentwerken.

BEGRAFENIS-VEREENIGING te AMSTERDAM

K. DE KEYZER

LINNAEUSSTRAAT 34 TELEFOON No. 53056

REGELING VAN BEGRAFENISSEN EN CREMATIES

van uit alle plaatsen.

GARAGE „BOSCH EN VAART"

AUTO-VERHUURINRICHTING TUI 1 AttaK SCHOUWTJESLAAN 23

lEjL" A4*00*' j. R. GRAAL — HAARLEM.

LAAT BLOEMEN UW TOLK ZIJN!!

BLOEMENMAGAZIJN - A. v. WEERT Jr. Jansweg 31 — Tel. 15720 — Haarlem

Aanleg en onderhoud van Tuinen.

Fa. ALB. VAN DER LANDE - Horloger - Gierstr. 52 - Haarlem

REPARATIE-INRICHTING VOOR ANTIEKE UURWERKEN.

Abonnementen voor Opwinden.

HET OUDST EN BILLIJKST ADRES VOOR UW CHEMICALIEN, DROGERIJEN, SPECERIJEN, VERFWAREN, enz.

a. j. van der p1gge, gierstr. 3, haarlem

UW ADRES VOOR:

delicatessen en fijne vleeschwaren

is: ADRIAAN RIJKENBERG, Kleine Houtweg 11, Tel. 15167, HAARLEM.

J. Th. KORT — Lange Veerstraat 22-26-27-29~^- HAARLEM.

Het beste adres voor Manufacturen, Witte Goederen, Tricot Goederen. Kapokmatrassen — — Leidsche Wollen Dekens.

Steeds het beste tegen den laagsten prijs.

COMPLETE WONINGINRICHTING

A. J. DE GRAAF HAARLEM

K. SPAARNE 25 — TELF. 15847.

Oostersche Tapijthandel

GROOTE HOUTSTRAAT 104 HAARLEM.

ZEER UITGEBREIDE COLLECTIE :

PERZISCHE- EN SMYRNA-TAPIJTEN — KLEEDJES EN KUSSENS.

STOPINRICHTING VOOR ALLE SOORTEN TAPIJTEN. WIJ KOOPPEN ZELF IN DE ORIËNT. (Telefoon 14770).

sigarenmagazijnen

CHR. EN A. VAN DER KWAST

HAARLEM Gevestigd 1902 HEEMSTEDE

Spaarne 22. Tel. 14833 Bronsteeweg 4. Tel. 28542

OUDERWETSCH FABRIKAAT HOOFDZAKELIJK HANDWERK-SIGAREN.

:— EXPORT NAAR DE TROPEN. —:

N.V. VAN BASTEN'8 woninginrichting

PLEIN 19 HAARLEM

MODELHUIS

MET 50 COMPLETE TOONKAMERS

PERZISCHE TAPIJTEN DEVENTER TAPIJTEN

Eigen Import AXMINSTER KARPETTEN

GORDIJNVELOURS INDANTHREN ƒ 3.75 per Meter GROOTE COLLECTIE CRETONNES VITRAGES

Prijscourant wordt op aanvrage gaarne toegezonden.