Onderafdeeling Soembawa. Onderafdeeling Bima.
Gekozen uitgangspunt der ontwikke- TT.,, . , _ . , „ .
ling van het cul- Uitbarsting van den Tambora (1815).
tuurlandschap.
Directe uitwerking Asch 2 voet hoog. Twee der- Asch in het sultanaat Bima Iy2
van de ramp van den der bevolking vlucht of voet hoog. In de rijkjes rondom
1815. komt om (volgens Zollinger). den Tambora komt bijna de ge-
heele bevolking om; in Dompo sterft of vlucht vier vijfden, in Bima de helft der bevolking (volgens Zollinger).
Gevolgen van de In 1820 nog in een „deernis- In 1819 en '20 een overvloedige
uitbarsting. waardigen toestand"; „de land- rijstoogst in Bima (volgens Vet-
bouw staat nog stil" (volgens ter). Rijstuitvoer naar Soem-
Vetter, aangehaald in Lit. 20, bawa (id.).
p. 21). In 1833 heeft de bevolking voldoende rijst om zich te voeden (volgens Steyns, Lit. 20,
P- 23).
Bevolkingsdicht- „Sumbawa heeft slechts een „Tambora is geheel en al onbe-
heid in het midden schaarsche bevolking" (volgens woond; Dompo slechts door
der 19de eeuw. Freys). weinige zielen; Bima is nog het
volkrijkst, vooral aan den oostkant" (volgens Freys). * 4
Bodemgebruik in Sawahbouw met rijst als eerste Intensieve sawahbouw met rijst
het midden der en katjang hidjau als tweede als eerste, katjang hidjau als
19de eeuw. gewas (volgens Freys). Ge- tweede en soms maïs als derde
ringe oppervlakte der perma- gewas (volgens Freys). Geringe
nente tuinen (koffie en klap- oppervlakte der permanente tui-
pers) ; ladangbouw (volgens nen (koffie en klappers) ; la-
Zollinger). dangbouw (volgens Zollinger).
Veranderingen in Voornamelijk rijstbouw op de Verbouw van rijst, djagoeng,
het bodemgebruik sawah's. Uitvoeroverschot van katjang hidjau en uien op de
in de tweede helft padi. Vermindering van de teelt sawah's. Geen uitvoer van rijst
der 19de eeuw. van katjang hidjau als tweede meer en verminderde uitvoer
gewas (volgens A. Ligtvoet, van katjang hidjau (volgens
gecit. in Lit. 20, p. 32). Van Braam Morris).
Gevolgen van de Uitbreiding van het oppervlak Uitbreiding van het sawah-opBestuursinmenging van de sawah's en tuinen der pervlak door grootere rechtszesinds de Politieke vreemdelingen-Inheemschen kerheid (volgens H. Doeff). Contracten van (volgens den kapitein Boon- Vermoedelijk toeneming van de :905- stra, Lit. 20, p. 110 ). Vermoe- oppervlakte van alle bouwgrondelij k algemeene uitbreiding den.
van het bouwgrondareaal door grootere rechtszekerheid.