Ie vervallen en, volgens het getuigenis der geschiedenis , waren velen niet zoo gelukkig, om dit gevaar te vermijden.

Van den anderen kant echter, heeft het veel kwaads geweerd en goeds gesticht. Zelfs in zijne afwijkingen deed zich toch nog leven en geest merken, die bij eene bloote verstandsrigting geheel ontbrak. Wanneer Scholastieken, met hunne fijngesponnene sophisterijen, alle kracht en geest uit het Christendom dreigden te verbannen, redden anderen zich uit Kerkelijke verdeeldheden in het binnenste heiligdom des gemoeds, onderhielden eene tegenstelling tegen het uitwendige en werktuigelyke in de godsdienst, plantten het practische leven voort (geert groote) , toonden (thomas a kempis), dat in het verloochenen van zich zeiven de ware navolging van Christus gelegen was, trachtten (spener) niet alleen eene geleerde uitlegging, maar ook eene vrome aanwending der Heilige Schrift te bevorderen, en toonden (franke) hun geloof uit hunne werken.

Zoo deed zich de Mystiek kennen, niet alleen in dit tijdvak, maar door de gansche geschiedenis henen, gelijk uit de voorbeelden, die wij ook van latere dagen bijbragten, kan blijken, alhoewel zij in iederen tijd haar bijzonder en eigenaardig karakter aannam.

Protesterende partijen. De reeds vroeger gemerkte oppositie tegen veel, dat in de Kerk geleerd, gedaan en geduld werd, werkt voort als een smeulend vuur onder de asch, totdat het eindelijk in lichte laaije vlam uitbreekt. Als de Kerk aan deze wereld gelykvormig werd, begon het gevoel van onbevredigdheid levendig te worden cn de godsdienstige geest in het volksleven tot tegenstand te komen. Door de Troubadours werd een vigeren toon aangeslagen. Peter