die in de Duilselie Christenheid moet plaats gegrepen hebben. Tot dien lijd toe gevoelde een ieder zich slechts als Christen in de massa; het Pausdom omvatte met geweldige kracht alles tot eenheid; in reusachtigen kerkenbouw drukte 7.ieh deze reusachtige verbinding zinnebeeldig uit. Met den aanvang der veertiende eeuw ontwikkelen zich uit dit groot geheel verschillende naar alle zijden zich openbarende krachten , die door het beginsel der eenheid niet meer beheerscht worden. Het Pausdom verliest in aanzien, sedert in 1303 nogaretus te Anagni bonifacivs VIII gemishandeld, en clemens V in 1309 zijnen zelel naar Avignon verplaatst had. Eene groote instelling, de orde der Tempeliers, ook als het ware een gebouw, waarin de Christelijke heldengeest van vroegere tijden gewoond had, wordt door den Paus eigenhandig vernietigd. In Zwitserland openbaart zich in 1307 eene zich afzonderende kracht, die Stalen, hoewel in kleineren omvang, vormt. Tot dusver had Duitschland geene Universiteiten gehad; die te Praag wordt in 1348, die te "VVeenen in 1305, die te Heidelberg in 1386, die te Keulen in 1388, die te Erfurt in 1392 geslicht, en in dezelve veelvuldige punlen van aanknoping voor het geestelijk leven daargesteld. Door Mystici, als tauler, die in 1301, en suso, die in 1365 gestorven is, wordt in de dusver algemeen heerschende kerkelijke gezindheid het bewustzijn van eene persoonlijke vereeniging met God ontwikkeld. Stalen , ondeelbaren, beginnen zich af le zonderen en te beperken; als dal geschied is, worden geene Domkerken meer gebouwd.

(Uit tiieremin's Abendstunden, III. 147.)