binnen. De god zelf van den tempel staat er tien, honderdwerf afgebeeld. Dat alles immers is het ééne, duizendvormige heelal door den god beheerscht, door hem bezield, één met hem, de oneindige in zijn tallooze gedaanten.

Ontzagwekkend.

Die godsdienstige motieven zoo ten eenen male bovenaardsch, zoo buitenmate grootsch, zoo overstelpend talrijk, dat hun uitbeelding zich niet kan laten bekrimpen binnen de enge grenzen van natuurlijke gedaanten en gewone gestalten, nopen de Indische kunstenaars tot het aanwenden, niet alleen van symbolisme, maar tevens van alle procédé's, welke den gezochten indruk vermogen te verwekken.

Het bovenmenschelijke trachten zij weer te geven door het kolossale, het oneindige door het ontelbare. Vandaar eenerzijds die meters hooge Boeddha's en Jina's en reusachtige godenbeelden, zoo talrijk over heel Indië verspreid, en die monumentale, ontzagwekkende tempeltorens, de gopura's van den Zuid-lndischen stijl.

Vandaar anderzijds dat de Boeddha's hier, de Hindoesche goden ginder in lange rijen naast elkaar staan, dat een schaar mindere goden, geesten en volgelingen den hoofdgod omgeven, dat in het Zuiden, hoe overdekt ook met een talloosheid van beelden, de gopura's, vermenigvuldigd worden tot vier, vijf en vijftien, dat rond den hoofdtempel een aantal bijtempels opgetrokken worden tot het godshuis zich uitbreidt tot een kleine stad, zooals Buvanesvar in Orissa en Mavalipuram in Koromandel.

De mensch moet zich nietig, vernietigd voelen tegenover het goddelijke. Daartoe wordt naast het ontzagwekkende, het schrikbarends en gedrochtelijke aangewend. In tegenstelling met de veel soberder en evenwichtige tempels in het noorden, vooral die van den Cupta-stijl, verbijsteren de tempels in het zuiden door het groteske en phantastische, vooral in de binnengaanderijen, waar sterke kontrasten tusschen schelle lichtvlekken en donkere schaduwhoeken het ijzingwekkende uitzicht nog vermeerderen.

Heidensch.

« Indië, het diepe, oude en wijde », « dat zoo hoog soms zag en zoo mooi soms bemind heeft het Hoogste », Indië heeft onder

IHS