het Joodsche particularismus, dan de Palestijnsche Joden, en zelfs le dien tijde nog de Apostelen, was de eerste, die, in twistredenen tegen de Hellenistische Joden, het Christendom tegen de wet van moz.es overstelde en aantoonde, dat de nieuwe geest -van het Evangelie zich van de uiterlijke vormen des Jodendoms geheel vrijmaken zoude. Vandaar eene woede der Phariseeuwsche partij, 7.00 als die vroeger zich niet geopenbaard had} vandaar eene beschuldiging, tot hiertoe niet geboord, van lasterlijke woorden legen mozes en tegen God. Inderdaad, de heerlijke rede van stephanus, waarin hy niet zich zeiven, maar de zaak die hij verkondigde, verdedigde, strekt genoegzaam ten bewijze, dat de beschuldiging, hoe valschelijk ook verdraaid, niet uit de lucht gegrepen, maar uit betgeen hij waarlijk gezegd had, ontleend was. Hij ontwikkelde en handhaafde daarin de waarheid van het ■vergankelijke der Mozaïsche iniigling, van de onafhankelijkheid der geestelijke godsdienst van tempel en uiterlijke plegtigheden, en bestrafte den vleeschelijken, ongoddelijken zin der Joden, die deze, reeds bij de Profeten erkende, waarheid niet konden noch wilden vatten. De uitkomst der zake is de bekende dood van stephanus, en zoo scheen bet, dat met hem de vrijere opvatting van het Christendom, in hem het eerst te voorschijn getreden, ook weder onder ging. Maar gelijk het van het begin af in de Christelijke levensontwikkeling was en tot aan het einde toe blijven zal, dat uit den dood een nieuw leven voortkomt, zoo was het ook hier. Deze eerste nieuwe ontwikkeling des Christendoms moest in hare kiem onder gaan, om in eenen paulus zich heerlijker te ontvouwen, en de marteldood van stephanus moest mede dienstbaar zijn om