grooter dan in andere bedrijven, maar om zonder meer dezen arbeid als dusdanig te beschuldigen, is zeer zeker oppervlakkig en zooals later zal blijken onjuist. Bovengenoemd standpunt is een der oorzaken geweest, dat men voor lijders aan longtuberculose buitenberoepen het meest geschikt acht en men ziet dan ook algemeen het streven dergelijke lieden te verwijzen naar die beroepen, waarbij zij den geheelen dag of nagenoeg den geheelen dag ,,in de vrije natuur", in zooverre dat in de steden mogelijk is. Door dit verblijf in de open lucht hoopt men dan tevens de genezing van het tuberculeus proces te bevorderen. Inderdaad, droge buitenlucht, die bacterie- en stofvrij is, zonder snelle en plotselinge temperatuursovergangen, gepaard aan rust, werkt weldadig bij tuberculose, althans wanneer wij de reclame en verslagen van sanatoria en Kurorte in het hooggebergte gelooven moeten. Maar in ons land hebben wij niet zoo'n ideaal klimaat ; snelle temperatuurswisselingen zijn bij ons schering en inslag, het vochtgehalte van de atmospheer is hoog, de kans op verkoudheidsziekten is niet denkbeeldig, het gevaar voor den lijder aan longtuberculose, vooral indien een exsudatief proces aanwezig is, is groot. Vandaar, dat ik zeker niet alle buitenberoepen geschikt acht voor den lijder aan longtuberculose. ,,A light occupation in the open air is seldom found", schrijft Fowler i). Beschouwen wij in de eerste plaats het beroep van zeeman ; de sterfte aan longtuberculose is voor het scheepsvolk (groote vaart), volgens de Nederlandsche statistiek 5), grooter dan van de geheele arbeidende bevolking; de sterftecurve (Tabel 1) is een typische ouderdomscur ve.

TABEL I.

Sterfte aan Long- en Keeltuberculose per 1000 werkzamen. (Nederlandsche gegevens)5)

Leeftijd. 18-24 25*34 35*44 45*54 55*65

zeelieden 0,52 1,59 1,75 2,72 8,37

zeevisscher.... 1,62 1,27 1,14 0,64 0,37

binnenvaart... 1,11 1,59 °>®3 *>54 3»5°

alle mannen.. 1,67 1,62 1,44 1,79 2,27

Dit zou dus wijzen op gunstige verhoudingen, maar twee feiten werpen deze veronderstelling omver : het beroep van zeeman is een zeer zwaar beroep, dat alleen door zeer krachtige individuen kan uitgeoefend worden ; zwakken, die beginnen als zeeman, zoeken noodgedwongen een betrekking aan den wal en hun sterven wordt onder een andere beroepsgroep verantwoord, gelijk Nocht 6) opmerkt, hetzij los werkman, pakhuisknecht, enz. ; daardoor dus is de sterfte aan longtuberculose bij de 18 tot 24-jarigen onder het gemiddelde, maar al zeer snel neemt deze toe, om vanaf den 35-jarigen leeftijd boven het gemiddelde te blijven en dat wel bij een groep van uit den aard van hun beroep zeer krachtige mannen. Sannemann 7) schrijft met betrekking tot het voorkomen van tuberculose bij zeelieden: „Auch der Tuberkulose kommt für die Seeleute eine besondere Bedeutung zu; namentlich bei jüngeren Leuten scheint infolge der Eigenart der Lebens- und Arbeitsverhaltnisse an Bord und der Witterungeinflüsse die Krankheit leichter zum Ausbruch zu kommen oder einen schnelleren Verlauf zu nehmen", met welke meening ik mij ten volle kan vereenigen. Dat inderdaad het voortdurend blootgesteld zijn aan weer en wind een belangrijke factor is bij het ontstaan en voortschrijden van de tuberculose blijkt ook hieruit, dat de sterftecijfers voor de marine hooger zijn dan voor het leger. Bij de zeevisschers vindt men een hooge sterfte op den leeftijd van 18 34 jaar, hetgeen dus beteek'ent, dat ondanks het weinige voorkomen van tuberculose op dien leeftijd bij de thuisblijvende visschers-