een onderzoek omtrent den huurprijs in sommige plaatsen ingesteld. Volgens een enquête, gehouden in den Staat Massachusetts, betaalden de inwoners met inkomen van ƒ500—ƒ 1000 in doorsnee 19.17% van dit inkomen voor huur; en die met een inkomen van ƒ 1000—ƒ1250 gaven gemiddeld 20.62% aan woninghuur uit.

Terwijl in Duitschland personen met de kleinere inkomens naar verhouding de hoogste huurprijzen betalen, zijn het daar de betere kringen, die het meeste voor de woningen uitgeven.

Waar de economisten aangeven, dat men ongeveer '/6 van zijn inkomen aan woninghuur mag uitgeven, blijkt uit het bovenstaande duidelijk, hoe schandelijk de huurprijzen, soms tot 40% en hooger van het inkomen, worden opgedreven door de grondspeculatie.

In ons land kunnen vooral de bouwvereenigingen prachtig werken door met het subsidie der Woningwet, zich toe te leggen op den bouw van goede, goedkoope woningen. Z.

AAN BES TEDINGSBUREAUX.

In de verschillende Duitsche Staten is men begonnen met het oprichten van zoogenaamde Submissionsamter of aanbestedingsbureau's. In Saksen is zulk een bureau reeds in werking en in Pruisen is een wetsontwerp ter oprichting van zoo'n bureau aanhangig. Men wil in Pruisen provinciale bureau's —■ aangesloten bij het hoofdbureau — oprichten. Deze aanbestedings-bureau's zijn gedacht als de belanghebbende bemiddelaars tusschen openbare lichamen en ambachtsbazen. De taak van deze bureau's is op de eerste plaats een voortdurend toezicht op de arbeids- en aanbestedingsmarkt, onderzoek van den grondslag waarop de aanbestedingen plaats hebben, vooral met 't oog op de prijzen, uitwerking van tarieven in samenwerking met deskundigen, kiezen en opleiding van deskundigen, toezicht op de uitvoering en de aflevering van het werk.

Door deze bureau's vinden de ambachtsbazen een steun bij hun streven naar leverantie's en werk en worden staats- en gemeentebesturen er op gewezen, hun orders zooveel mogelijk aan ambachtsbazen te gunnen.

Op deze wijze wil men bereiken, dat de ambachtsbazen weer in grooteren omvang kunnen deelnemen aan openbare aanbestedingen, vooral voor spoorwegen, posterijen en leger.

Het reeds bestaande bureau in Saksen heeft in dit opzicht uitstekend gewerkt.

Om dit doel, groote leveringen aan staat en gemeente, te kunnen bereiken, zullen leverantievereenigingen opgericht worden. Dit zijn losse vereenigingen, die voor elke leverantie afzonderlijk worden opgericht, om gezamenlijk de leverantie te doen. Een lid dezer vereeniging treedt op als gemachtigde, onderhandelt met den opdrachtgever en bezorgt de geheele administratie. Het werk wordt alsdan onder de leden verdeeld.

Bijv. het leger besteedt aan de levering van 3000 paar schoenen binnen een bepaalden tijd. Er vereenigen zich een getal schoenmakers tot een leverantiebond, zij verdeelen onderling het werk, en wanneer de schoenen geleverd zijn, is hun bond van zelf weer opgeheven.

De verschillende aanbestedingsbureau's in de bondsstaten worden in een rijksbureau vereenigd.

Dit rijksbureau heeft ten doel, aanbestedingsbureau's in de bondsstaten op te richten, het vraagstuk van een gerechtvaardigd loon te bestudeeren, tarieven op te stellen en te controleeren, om zoodoende de ambachtsbazen voortdurend een goed betaald werk te verschaffen.

Deze bureau's zullen ongetwijfeld veel bijdragen tot de verheffing van 't handwerk en de verbetering van 't aanbestedingswezen. K.

HUURKAZERNES EN TUINSTA D-BE WEGING.

Het woningvraagstuk is een brandend kuituur-probleem geworden. De sterke aanwas der bevolking, tegelijk met de enorme prijsstijging van den bodem, het veel-te-laat-gekomen sociaalpolitiekë inzicht in de noodzakelijkheid van goedkoope gronden huurprijzen voor de hygienische en kultureele ontwikkeling van een volk, het gebrek aan esthetische gezichtspunten bij den modernen stadsbouw, hebben een woningtype, de huurkazerne geschapen, dat voor een hoogstaand volk een schandvlek beduidt op zijn beschavingsgeschiedenis. Het is duidelijk, dat zich aan een woning in een huurkazerne geen gevoel van tehuis-zijn kan verbinden. De woning immers wordt verwisseld als een handschoen; dientengevolge verdwijnt de gehechtheid aan de woning en hare goede verzorging, verdwijnt ook de gehechtheid aan den bodem, aan den geboortegrond. Millioenen menschen hebben de gebondenheid aan moeder aarde door niet-bezit van een eigen huis, een eigen tuintje, verloren. Honderdduizenden bezitten vier wanden, maar geen eigen tehuis. Voor de paar kubieke meters lucht- en woonruimte moet dikwijls het vijfde tot tiende deel van het inkomen worden uitgegeven. De menschen wonen étage boven étage als in de schuifladen van een winkel in koloniale waren. De woningstatistiek van grootere steden heeft hier treurige feiten aan het licht gebracht. Er heerscht, al heeft bij ons de Woningwet eenige verbetering gebracht, nog steeds een treurige overbevolking in één-kamer-woningen en de opvoeding der kinderen lijdt er droevig onder. Elke nieuwe aanwas van 't gezin verkleint de ruimte; voor kinderen, voor herstellenden is geen plaats voor spel en verpoozing. De straat en het donkere binnenplaatsje zijn de speelplaats voor de stadsjeugd. Die heerlijke gaven der natuur, waar elk menschenhart naar verlangt, zonneschijn, licht, frissche lucht, bewegingsruimte, zij zijn o zoo karig voor de bewoners der huurkazernes voorhanden. En in deze bekrompen ruimten, in deze gedrukte atmosfeer zal bij den modernen mensch een hart kloppen vol liefde voor het vaderland, daar zal de grootstadsmensch de zegeningen onzer voortschrijdende kuituur deelachtig worden ? Daar zal de zin en het begrip voor een hooger kuituur-niveau, voor het schoone en goede, wortel slaan en gedijen tot heil van individu en gemeenschap? Meer licht, meer lucht, voor alles meer plaats, dat is het verlangen, dat bij de toenemende woningellende moet worden vooruit geschoven. Zeker, honderdduizenden zijn blij, als zij een dakwoninkje hebben. De meerderheid der menschen schijnt het bewustzijn te hebben verloren, dat men beter, gezonder en gelukkiger wonen kan, dat het huurkazerne-systeem geen noodzakelijkheid is, maar slechts een mooie gelegenheid tot verrijking voor bodemspeculanten. Maar waarom zullen de menschen zich binnen eenige vierkante meters tezamen hoopen en van de kostbare gaven der natuur zoo weinig nut trekken ? Hecht u aan den grond, den dierbaren geboortegrond. Daar wortelt uw kracht.

Het ideaal van het woonhuis-type wordt nog aangetroffen bij de boeren op het land en in landelijke klein-stadjes. Waar het één-gezins-huis nog voorhanden is, daar is ook de woonstede van liefde voor den geboortegrond en het vaderland.

Door de erkenning der hygienische en stoffelijke nadeelen der huurkazernes, door het verlangen van talrijke grootstad-menschen naar een vereenvoudigde levenswijs, naar een verblijf in natuur en zonneschijn, is een beweging ontstaan, die onder den naam van »tuinstad" den aanwas der huurkazernes wil tegenhouden, de steden naar het land verplaatsen wil en de leuze »decentralisatie" op het gebied van het woningvraagstuk verwerkelijken wil. Als wij meer menschen binden aan het eigen tehuis, bannen wij ook het spook van het socialisme, brengen wij meer geluk,