XXYI.

Dezelfde verwarring , misschien i n nog sterker mate , bestaat er tusschen als en dan. In de spreektaal wordt op het verschil daartusschen zoo goed als in 't geheel niet meer gelet: men gebruikt als even goed na een vergrootenden als na een stellenden trap. Geen wonder , dat dit misbruik zich ook in de schrijftaal een breeden weg heeft gebaand. Vele schrijvers volgen hierin met opzet de spreektaal na, uit vrees dat men hun stijl anders onnatuurlijk zou vinden. Zelfs ken ik een schoolboek , dat overigens zeer verdienstelijk is en „Ons Nederlandsch" heet, waarin blijkbaar met opzet dan als vergelijkend voegwoord geregeld vermeden wordt. Hierdoor komt de leeraar , die het boek als leiddraad bij zijn onderwijs gebruikt, in een lastig parket; want hoe kan hij in het schriftelijk werk van zijn leerlingen iets afkeuren, zoo dezen zich op hun taalboek kunnen beroepen om hun geschrijf te verdedigen ? Natuurlijk zullen zij , al durven zij het niet uitspreken , hem in hun hart van vitzucht beschuldigen.

Toch zou het te betreuren zijn, als de taalonderwijzers zich hierdoor lieten verleiden , om zich niet langer tegen het gebruik van als na een comparatief te verzetten. Den Hertog zegt terecht in de inleiding tot het derde deel zjjner spraakkunst: „De theoretische taa.\wetenschap heeft geen andere taak dan de taalfeiten vast te stellen en de physische en psychische invloeden op te sporen, waardoor die feiten verklaard kunnen worden .... Anders is het gesteld met het taal onderwijs. Dit kan niet blijven staan bij beschrijven en verklaren , maar behoort ook op verstandige wijze aan te geven, wat af te keuren of aan te bevelen is."

Hoe kan men nu „op verstandige wijze" aantoonen, dat als in de opgegeven beteekenis af te keuren is ? Door er op te wijzen , dat het al zooveel functiën verricht en dat het daardoor noodzakelijk tot eentonigheid en soms ook tot onduidelijkheid moet leiden, wanneer men er ook deze nog aan toevoegt. Het is bepaald merkwaardig , welk een voorliefde wij voor dit onnoozele woordje hebben! In tijdbep. zinnen gebruiken wij het liever dan wanneer • in voorwaardel. zinnen geven we er de voorkeur aan boven wanneer, zoo of indien • in bepalingen van gesteldheid dient het om indentiteit uit te drukken; in de samenstellingen alsnu , alsdan, alstoen , alsnog, vooralsnog, die trouwens door schrijvers van smaak worden