tegen de tweede en vooral tegen de derde, kennen we allen. Zoo scheldt de derde de beide andere „halve menschen en oppervlakkige

geesten" (zie bijv. Sartor Resartus 154, 155 en 159, 160)

Nog eens : de grondslag, het criterium van deze verdeeling der menschheid in drie groepen is de hoegrootheid der gemoedsbehoefte aan eigen inzicht in de onzienlijke wereld. —-

Als de practische menseh ontwaart dat hij zeer tegenstrijdige geestelijke waren op zolder heeft, doet hij een „verstandige keus", blijft zich wellicht bewust van het incoherente zijner ziel, maar troost zich met een onmogelijkheids-theorie, een onvolkomenheids-dogma, en leeft zooals hij kan — en verdient geld. Gelukkig voor onze stoffelijke behoeften, dat er vele „knappe koppen" dezen kant uitgaan.

Maar anderen, in mijn oog grootere mannen, kunnen dat niet. Bijv. Carlyle. >) In zijn geestelijke auto-biographie Sartor Resartus [waarin echter geen enkele anecdotische bijzonderheid voorkomt en hijzelf optreedt achter het masker van Diogenes Teufelsdröckh, Professor in de Allerlei-Wissenschaft aan de Academie te Weissmchtwo, schrijver van een philosophisch boek over de kleeren, hun oorsprong en invloed] — in dat boek wordt die zielestrijd ten voeten uit geteekend, een zelfstrijd, ten volle gestreden in alle heftigheid en allen duur, de strijd om eigen overtuigingen, om eigen inzicht in 't wezen der dingen, in 't wezen der verhevenste zaken vooral.

Sporen van dien strijd vindt men bij De Génestet. Zooals bij niet velen der Hollandsche poëeten. Bij Multatuli lijkt me de strijd onvolledig, onderbroken wellicht door de Havelaar-zaak. Bij Da Costa was hij spoedig beslist. Het verloop teekent hij in „God met ons" :

In diepten verzonken van leed en ellende,

het hart in bedwelmende droomen verward,

dooi- prikkels van onrust, zvier bron ik niet kende,

gedreven, gefolterd tot eindlooze smart, —

heeft de aarde mij lang in mijn dorheid gedragen, ™ morrende wanhoop aan wereld en lot:

>) Thomas Oariyle, beroemd Engelsch schrijver en histoiicus, geb. 4 Dec. 1 /9j te Dumfnes (Schotland;, overleden 5 Febr. 1881 te Londen Bekendste werken : German romances, Life of Schiller, üliver Cromwell. the Freneh revolution. On Hero worship (in 't Nederl. vert.: slleldenvereering ), sartor Resartus (in 't Ned. vert. door J. Zürcher, Amst. J. D. Brouwer 1880), L.fe of Frederick II, Latter day pamphlets.