ontstaan, zullen onvermijdelijk en erger ook in het collectivisme voorkomen. Ter bestrijding daarvan heeft het collectivisme geen ander middel dan knechting' en machtsgeweld. De invoering van het collectivisme kan dus geen verbetering mm.r alleen Verslechtering brengen. Het instituut van het privaat-bezit, hoe ook verbeterd, schept geen luilekkerland, 'geeft 'geen geneesmiddel voor alle maatschappelijke kwalen. Maar het is, mits goed gebruikt, beter, geeft m'eer waarborgen en beter middelen voor welvaart en vooruitgang dan de collectivistische organisatie, welke allerlei ziektekiemen in zich zelf mededraagt. Alles wel te verstaan met het oog op de hoogte van oeconomische en geestelijke kuituur en beschaving, welke in het algemeen door den stelselmatig produceerenden arbeid, door de gescheiden vestiging en ontwikkeling van landbouw, industrie en handel en de erkenning der zelfstandig persoonlijke waarde wordt gekenmerkt." Mr. A.

PA RIJ SC HE WONINGTOESTANDEN.

Het nummer van 23 October 1.1. bevatte eenige mededeelingen over de huisvesting in de Ville Lumière, welke allesbehalve lichtend en aanlokkelijk waren. Wanneer reeds Franse-hen, dus menschen, die nogal met zichzelf en hun land zijn ingenomen en bovendien aan dergelijke Wantoestanden gewoon zijn, er over klagen, wat zou de in dit opzicht veel beter gewende Nederlander Wel niet mopperen. Want, al is de volksvoeding bij ons gemiddeld slechter dan ginds, onze huizen, ook die met onder- en bovenverdieping, zelfs al zijn ze 3, 4 hoog, zijn nog altoos verre te prefereeren, om hun mindere onvrijheid en minder gevaarlijke promisquiteiten, en — alles gelijk genomen — grooter geriefelijkheid tegen minder buitensporige huureischen.

En Waar vooral de Nederlander (en de Engelschman) waarschijnlijk nooit aan Wennen zou, is het gruwelijke concierge-stelsel. Verbeeld u, dat ge uw huis niet in of uit komt, zonder de speurende blikken te ondergaan van uw huisbediende. Het hinderlijke bestaat niet zoozeer in de controle van iemand, die maatschappelijk uw mindere is, doch maatschappelijk onder de minsten behoort. Kan niet eenieder, die niet potdoof en stekeblind is, of als apache bekend staat, voor concierge spelen? Controleurs van den spoorweg of politie-agenten oefenen ook controle op u uit. Maar eerstens worden zij behoorlijk gezift uit de aspiranten, bezitten zij vakkennis; tweedens is bun aanwezigheid noodzakelijk en oefenen zij hun beroep niet uit in uw eigen huis. Daarentegen stelt de pipeiet, die toch in den grond een bediende is, zich aan als uw meester, wetende, dat hij gevreesd Wordt om zijn macht. Hij is het, die al uw boodschappen, pakjes, brieven en briefkaarten in ontvangst neemt, en de laatste naarstig doorleest in zijn velen vrijen tijd; — tenzij hij analphabeet is. Dan wordt het door een kind of een buur gedaan. En niet zoo zeldzaam schijnt Monsieur le Concierge onkundig van

alle onderwijs. Wij logeerden op den grooten Boulevard de Neuilly, het verlengde van de Champs Elysées. Hoewel het huis door gegoede en deftige families bewoond was, kon de portier, noch zijn vrouw lezen of schrijven, zoodat het tienjarig dochtertje tusschen schooltijd, voor de distributie van de correspondance moest zorgen. Zijn eenige vereischte vakkennis bestaat dan ook hierin, dat hij de gemeenschappelijke trap kan vegen, de centraie calorifère kan aanhouden (in aanzienlijke en zeer moderne huizingen) en .. . de hand ophouden. Geen wonder, -dat hij nagenoeg alles van u af weet, of meent te weten. Het ontbrekende Wordt er dan bij gefantaseerd. Natuurlijk is t bij hem, dat men informaties komt inwinnen omtrent uw solvabiliteit en moraliteit. En het spreekt van zelf, dat zijn beWijs van uw goed of kwaad gedrag hoofdzakelijk afhangt van de grootte der fooien, die gij geacht wordt hem het heele jaar door in dé handen te moeten stoppen.

Zoo vegeteert het conicierge-gezin als een zwam, te midden van burenbezoek en praatjes met de fournisseurs en dienstboden, in een woning, die bij ons zeer stellig voor onbewoonbaar zou verklaard worden. De loge is doorgaans uitgespaard in de gang. 't Is al mooi als daar twee vertrekken, achterelkaar, waarvan een met een raam aan de straat, kunnen worden aangebracht. Daarin wordt geleefd, gekookt, Igewasschen, geslapen. Zijn er een of twee kinderen, dan wordt nog wel over een vertrekje „sous les combles" beschikt. Na tienen is de hoofddeur van het gebouw dicht, en moet men onder 't voorbijgaan der loge zijn naam1 afroepen;

uitgaande, al schreeuwend: Cordon, s'il vous plaitl De arme concierge kan dus door ieder van de 50 tot 100 bewoners van het huis telkens uit zijn slaap worden gebeld. En telkens moet hij goed wakker worden. Laat het openen van de deur mechanisch gaan, de controle op den in- en uitgaander moet flink-wakker gebeuren, of er is geen controle. Dat er onder het concierge-stelsel niet vaker gemoord en ingebroken wordt is een raadsel.

Toch wordt het, door eenieder als „plaag" beschouwde systeem hoe langer hoe meer ingevoerd, daar vooral in de wereldsteden, de grondprijzen schrikbarend stijig'en, dus op gang en trap moet bezuinigd worden, de woningen in horizontale lagen boven elkaar worden opgestapeld, in tegenstelling met onzen huizenbouw, waar men meer in vertikale afscheidingen woont. Een gemeenschappelijke gang en dito trap eischt toezicht en men kan bovendien niet verlangen, dat alle bestellingen 4, 5 hoog worden bezorgd.

Met dat al komt de huisvesting erg in 't gedrang. In onze Metropoles wordt wel eens overgroote aandacht gewijd aan breede straten en pleinen, aan schoolpaleizen, plantsoenen en musea, aan monumenten, fonteinen en schitterende straatverlichting. Dat kost allemaal een boel geld, de belasting en de grondprijzen gaan aldoor de hoogte in, en daarmede de huurprijzen, zoodat de woning hoe langer hoe bekrompener wordt. Men kan niet meer uit een vaatje tappen dan er in is. Een jaar of 15 geleden deed de grond van een minuscuul win-