zijn, al naar gelang- de wet of het reglement zulks bepaalt.

Omdat, igelijk we reeds zagen, de gemeentewerklieden sommige rechten, zooals b.v. het stakingsrecht moeten missen, moei een scheidsgerécht een goed geregelde rechtspositie waarborgen, maar ... voorzichtigheid blijft gewenscht. Want het scheidsgerecht is niet alleen een kwestie van recht — dan zonden ook particuliere patroons een scheidsgerecht moeten invoeren — maar ook een kwestie van gezag. En wanmeer scheidsgerechten

een verkeerd ontslag ongedaan kunnen maken bestaat de kans dat de verantwoordelijkheid van het gezag wordt verminderd. Daarom moet ten eerste hooger beroep mogelijk zijn met bindenden uitspraak, en ten tweede, wat nog beter is, behoort bij het arbeidsreglement geregeld te zijn een vertegenwoordiging, uit en door de werklieden bij vrije geheime stemming gekozen, die door onderling overleg zooveel mogelijk beroep op een scheidsgerecht of hooger beroep tracht te voorkomen.

B. Gereglementeerde besteksvoorwaarden.

Behalve de werklieden, die rechtstreeks van haar afhankelijk zijn, zijn er nog anderen, tegenover wie de gemeente indirect bijzondere verplichtingen heeft, n.1. die werklieden, die in dienst zijn van hen, die werken ten behoeve der gemeente.

Ook die werklieden moeten gevrijwaard worden voor, en beschermd tegen ongunstige arbeidsbepaiingen en daartoe neme de gemeente in bestekken en concessies bepalingen op omtrent arbeidsloon, arbeidstijd enz.

Begrijpt zij goed haar pücht, dan moet zij alles aanwenden om te voorkomen, dat de uitvoerders van werken, voor hare rekening loopende, bij de uitvoering daarvan de plichten van rechtvaardigheid en menschelijkheid schenden.

Want hiervoor bestaat dikwijls groot gevaar. Gebruikelijk toch is, dat het werk bij aanbestedingen wordt toegewezen aan den laagsten inschrijver, die, met de, vaak te lage, aannemingssom willende uitkomen, het te kort tracht te verhalen op de loonen zijner werklieden Met dit stelsel van aanbestedingen is de gemeente daarvoor aansprakelijk, en wil zij zich dus daarvan ontheffen, dan zal zij door beschermende bepalingen moeten waken, dat aan de arbeiders een onvoldoend loon wordt uitbe¬

taald, opiaat Ideze piet in slechter condities zouden komen, dan zij, die in particulieren dienst werk verrichten.

Nu beweert men wel eens dat de gemeente de loonen niet op billijken voet kan regelen, omdat zij de noodige technische kennis mist en om de groote wisselingen, die in de verschillende soorten van arbeid de loonen kunnen ondergaan Maar het gaat hier niet oin een normaal looncijfer vast te stellen, maar om een minimumloon te bepalen, dat niet hetzelfde moet zijn voor alle werklieden noch voor eiken arbeid. Bovendien kan de gemeente voor dergelijke bepalingen de medewerking van bevoegde technische personen of van geschikte vertegenwoordigers van den arbeid gekozen uit de mannen van) het vak inroepen, of van tijd tot tijd de belangstellenden, dus zoowel patroons als werklieden raadplegen,

om zich op die wijze een juist en volledig oordeel te kunnen vormen en daardoor tot een billijker beslissing) te kunnen overgaan.

Ook wordt gezegd, dat zulke bepalingen nadeelig voor de gemeente zullen zijn, omdat de aannemers hunne inschrijvingen daarnaar zullen regelen. Maar op dit punt moet het bewijs nog geleverd worden dat voor de gemeenten de kosten belangrijk hooger zijn geworden als gevolg van de invoering dier bepalingen; en al zou dat zoo zijn, toch mag daarin geen reden gevonden worden, om de gemeente van de invoering dier bepalingen terug te houden, want dan zou, de gemeente er financieel beter door worden, als zij op haar werklieden in meerdere of mindere mate het uitbuitingsstelsel ging toepassen, of van door anderen gegeven te lage loonen nrofi¬

leerde.

De opwerping, dat door zulke bepalingen inbreuk gemaakt wordt op de contractueele vrijheid, heeft haar tijd gehad, omdat men zich op economisch gebied een ander en juister begrip van de vrijheid heeft gevormd; trouwens, voor een 'ware eontractueeie vrijheid is een |wettelijke bescherming van den werkman ais een onmisbare eisch te beschouwen, omdat de werkman niet vrij kan genoemd worden, zoolang de ellende en de honger hem kunnen dwingen alle arbeidsvoorwaarden aan te nemen, die hem worden gesteld.

De bloote voorwaarde, die in het aanbestedingscontract wordt gesteld kan toCh ook in volle vrijheid worden aangenomen. En evenals het eiken particulier vrij staat, in contracten alle 'bepalingen op te nemen, die niet met een of andere wet in strijd zijn, ook ten voordeele van anderen, zoo mag dit ook geschieden door openbare lichamen, in het bijzonder door de gemeente, die er bovendien nog een stoffelijk en economisch belang bij heeft, dat de werklieden, bij de openbare diensten werkzaam, fatsoenlijk behandeld en betaald (worden; want het gezond verstand en de ondervinding leeren, dat arbeid, die met een lager dan het normale loon

betaald wordt, nooit anders levert dan gebrekkig, slecht werk. De gemeente mag dus bij het uitgeven van concessies en het uitschrijven van aanbestedingen geen profijt trekken uit de minder goede arbeidsvoorwaarden, waaronder concessionarissen of aannemers wellicht laten werken, maar zal al zulke arbeidsvoorwaarden moeten bedingen, als zij zelve aan haar arbeiders geeft, of als een goed patroon ook geven zal, wanneer de concurrentie hem maar niet dwingt tot minder goede voorwaarden.

*

• *

Op welke wijze moet het looncijfer worden vastgesteld ?

Het Engelsche stelsel spreekt alleen van een billijk, gemiddeld of gangbaar loon.

In Frankrijk geldt een repressief-stelsel, waarbij de autoriteit, wie de aanbesteding aangaat, alleen wanneer er klachten opgaan, na rijp onderzoek haar oordeel uitspreekt of het loon ai of niet normaal is.

In andere landen geldt het zoogenaamde preventieve stelsel, waarbij te voren het juiste bedrag wordt vast-