tijd geleden, geïnformeerd beeft naar wat we wenschten in de Kamer ten behoeve onzer Kerk voorgesteld te zien, en wel bij de Docenten der Theologische School. Deze hebben, om der Synodale Commissie voor dergelijke zaken de plaats te laten, zich tot officiëel advies onbevoegd gerekend.

De redactie had dit verleden week moeten melden; zij heeft er toen echter niet aan gedacht; men duide het niet ten kwade dat ze nog opmerkzaam op de zaak moest gemaakt worden.

Hiermee hopen wij een niet aangenamen indruk weggenomen te hebben , die door te verontschuldigen omstandigheden gegeven werd aan mannen, van wie in den vollen zin van 't woord getuigd kan worden »dat

zjj zooals onze referent het uitdrukt —

hun best voor ons deden."

Het scheepje is gezonken — de Voorzienigheid wilde het zoo —; maar 't lag niet aan hen; wij zagen hen aan 't roer, toen de wind het hardst wroei en de zee hol begon te staan en de onstuimige golven het overstelpten.

Eind-Red. van '74.

Mijnheer de Redacteur !

Is dit de weg tot het verkrijgen van gelijkstelling.

Het is meermalen gebleken dat verreweg het grootste deel van onze predikanten en van gemeenten voor eene gehikstelling zijn , door middel van algemeene subsidiëering van Staatswege. Slechts leeraars, die van zichzelven middelen hebben en ruimer bedeeld worden van hunne gemeenten, schijnen minder op zuk een toelage gesteld. Is het niet treurig, dat onderscheidene dienaren van hun salaris hun stand niet kunnen voeren en ophouden en aan hunne kinderen een fatsoenlijke opvoeding kunnen geven?

Allen willen wel gelijkstelling, maar, wanneer de Staat hun subsidie aanbood, zouden sommigen er voor bedanken ten einde de regeering te nopen alle subsidiën voor kerkgenootschappen van de Staatsbegrooting te schrappen. Maar zou dat veel heil aanbrengen ?

Indien de regeering voor oorlog en marine dit jaar op het budget reeds een söm van 22 mülioen voordraagt, mag die zelfde regeering den eeredienst niet met finantiëele krachten ondersteunen?

Laat ons opkomen, medebroeders! voor de noodzakelijke levensbehoeften, bedenkende, dat bij een sober inkomen een leeraar zich zelfs van de beste wetenschappelijke en godgeleerde boeken moet ont'houden.

Medelijden met vele predikanten die geen eigen middelen bezitten , dringt me.

Laat ons toch eens denken aan de broeders, die met 5 a 600 gld. bezoldigd worden, wier gemeenten immers niet meer kunnen?

En vrees behoeven wij, dunkt mij, niet te koesteren , dat door eene toelage van 300 gld. zulke pred. der wereld gelijkvormig zouden worden, en dat men daardoor onder Staatsdwang gebust zou moeten gaan.

De Heere besture alles ten beste tot zijne eer en tot heil voor de dienaren en gemeenten, en daartoe gebruike Hij, de Almachtige, verder die uitnemende volksvertegenwoordigers in de Kamer.

Met heilbede.

H.

W.

Zielsontboezeming.

Op het onverwachte doch zalig afsterven van den WelEd. ZeerGel. Heer l)r. A. Capadose, overleden te's Gravenhage den 16 December 1874, in den ouderdom van ruim 79 jaren, alsmede een woord gewijd aan de nagedachtenis van den WelEd. HoogGeb. Heer Jhr. C. M. van Asch van Wijck.

Een doodsmaar treft weer 't oor, een treurinaar wond

weer 't harte, Een groot verlies, een slag drukt mijne ziel ter neer, Een waar Israëliet, een Sioniet in 't harte, Een christen naar Gods Woord, Hij was doch is

niet meer.

Hij was doch is niet meer, hij moest zijn werk hier

staken,

Betreur hem christenschaar, beween hem Neer-

lands volk,

Ween vrij o! kerke Gods, wie zou u droefheid wraken, //De lichten, zij gaan uit", sprak eens een hemeltolk,

De lichten, zij gaan uit, och ja, de Heer der Heeren, Neemt zelf de lichten we§, van Neêrlands kandelaar, Wij vreezen dat Hij haast, al 't lieflijk licht zal weêren, Daar Neêrlands volk versmaad, den eeu'gen Middelaar !

Ach! Capadose is heen, maar 't was voor hem geen

sterven,

O neen! 't was hem gewin, thans leeft hij bij

zijn Heer,

•Reeds mogt hij 't wederzien, aan Jezus hart verwerven, Yan zijn da Costa, ja, hij heeft zijn hals vriend weer.

'k Staar hem met weemoed na, dien broeder in

den Heere;

Zoo noem ik hem die me ook eens zuster êheeft

genoemd,

In brieven kort'lings nog, die 'k als een schat waardere, Kleinnoodiën zijn ze mij, nooit hoog genoeg geroemd.

Geen staat zoo ongelijk, geen rang der aard kan

scheiden,

De kinderen van één hnis, van 't heilig Godsgezin, Dat volk is één in Hem, wien Serafs loflied wijden, All' aardsche band valt weg, bij deze broedermin.

Ook de eed'len Asch van Wijck, hij zonk in 'tgraf

ter neder,

Gij mist hem Utrechts jeugd, uw leeraar is nie+ meer, Hoe bragt hij menigmaal, als aan de hand zoo teeder, U bij den Kindervriend, door bede, woord en leer.

Och! mogt dat goddelijk zaad, in 't jeugdig hart

ontkiemen,

Dat menig kind zich buig, voor 't' kind in

Bet'lems stal, Yoor kinderen stierf Hij ook, verdroeg Hij geesel-

striemen,

Ook kind'ren rigt Hij op, uit Adams diepen val.

Dat lieflijk tweetal strek nog Neêrlands volk ten zegen, Nog Neêrlands jeugd ten heil, al zwijgt'o! smart

hun mond,

Toch roepen zij nog luid, verlaat de slechte wegen, Kiest 't leven voor den dood, om 't eeuwig vreê-

verbond.

Dat eeuwig vreêverbond in 's Middelaars Bloed gesloten, Ook al mijn heil en 1'ust, voor tijd en eeuwigheid, Is 'trustpunt voor Gods Volk, Zijn dierb're gunst-

genooten,

En de oorzaak dat het eens gekroond word' na

den strijd.

Oostvoorne hi\ den Briel, t>att

23 Dec. '74. ANTJE BAU"

Alleen omdat het door eene blinde zuster en vriendin is vervaardigd, geven wij, bij uitzondering, aan deze regelen eene plaats.

POLITIE^ OVERZICHT.

Ofschoon wij dit jaar weder intreden mogen 'zonder dat de politieke hemel ons juist ernstige konflikten tussqhen deze of gene Europesche natiën in de naaste toekomst schijnt te spellen — toch in 't opmerkelijk, hoe in bijna de meeste landen de regeeringen met

zwakke hand het roer van Staat houden. Indien wij dan ook den toestand van thans met dien van den aanvang van het jaar 1874 vergelijken treft het ons, dat, wat wij toen van de meeste landen moesten schrijven, nog evenzeer toepasselijk is.

Neem Spanje. Ja, toen voerde Castelar de teugels van 't bewind, maar zoo, dat er van kon worden verklaard: dat het Ministerie waggelt , behoeft geen betoog, al ligt het nog in het donker der toekomst, welke partij zal zegevieren. Thans moge Serrano weer aan 't roer zijn, maar de toestand is in 't wezen der zaak nog even weinig verzekerd, De Cortes laat hij dan ook stil te huis om zijn einde niet te verhaasten, en tegenover de Carlisten bleek hij tot hiertoe even onbekwaam en onwillig te zijn als Castelar, die echter dit op eerstgenoemde vooruit had, dat hij wat minder op vertooning gesteld was. Nu heeft de vorst, straks de dooi, dan weer de schaarschheid van geld het succes van het regeeringsleger belet — zoo zong men toen, zoo zingt men nog, en wie zegt mij wanneer het einde zal zijn?

Neem Frankrijk. #Een vasten grondslag mist het kabinet De Broglie evenzeer als een vast uitgangspunt. Wel heeft het de meerderheid in de Nationale, maar .... de spanning tusschen de mannen der uiterste rechterzijde en de Orleanisten vermeert zichtbaar, en het weifelen en talmen in zake de reorganisatie des JBestuurs verkondigt duidelijk dat eenheid van leiding ontbreekt en 't Ministerie elk oogenblik 't onderspit kan delven."

En wat verandering is er sedert gekomen ? Slechts deze: dat zij in plaats van #De Broglie" de »Cisseij" of //Descazes" hebt te schrijven, doch voor 't overige blijft de teekening juist, en zijn zwakheid en onzekerheid de karaktertrekken van Frankrijks Bestuur.

Gelijk in Spanje, zoo ook mijdt men hier ernstige samenspreking over de kwestiën van den dag en de dingen die reeds lang oplossing eischten. Ja , zoo wordt wel de crisis verschoven , maar verbeterd in geenen deele.

En in Engeland P Schijnbaar althans wat de herhaalde overwinningen van de Conservatieven bij de stembus betreft, zit Disraëli vast in den zadel. Maar wat voert hij eigenlijk uit? Zelfs wat door anderer stoot ontwikkelde ontvangt niet eens van hem de zoo noodige organisatie , en blijkbaar vermijdt hij alles wat zijne zwakheid in 't licht stellen of hem in botsing brengen zou met den wenseh der natie.

In Oostenrijk en Italië nog altijd de zelfde innerlijke zwakheid, deels door den finantiëelen toestand , deels door een nog niet

genoeg geregeld werkende organische samenhang der deelen veroorzaakt. In heidelanden een talrijke minderheid tegenover de regeeringspartijen, maar evenmin als dezen door eenheid van bedoeling en beginsel uitmuntend.

In Hongarije de Deak-partij nog evenzeer lijdend aan innerlijke zwakheid, en steeds, maar tot dusverre te vergeefs — strevend naar vereeniging met de gematigde linkerpartijen van Tisza eu anderen; ja, nog aan 't roer, maar hoe dikwijls reeds als onherstelbaar verloren geacht!

Duitschland en Rusland alleen , de

landen waar niet naar den maatstaf der zuivere constitutie wordt geregeerd zoo als die in de reeds genoemde Staten wordt gevonden — mogen zich in een krachtige regeering verheugen. Verheugen? Ongetwijfeld. Sints Buslands Keizer den weg van hervorming van vrijheid door orde insloeg, gevoelen zijne onderdanen zich niet zoo ongelukkig. Evenmin als het gros der Duitscliers , »\ tracht ook de ultramontaansche partij Bismarcks bestuur als ik weet niet hoe ondraaglijk voor te stellen. Maar Waarom dan in andere landen zich zoo vrijwillig aan diezelfde wetten onderworpen? . . . Het volk merkt zulks echter op, ziet de opzettelijkheid en onvaderlandslievenheid van Homes tegenstand, en verheugt zich eigenlijk in de kracht en den luister van het tegenwoordig bewind.

En in ons geliefd Vaderland! Ach, wij zouden al zeer vreemdelingen moeten zijn, om niet te weten hoe de werkelijkheid het zegel gezet heeft, op wat van vele zijde is gezegd : //dat er bij het tegenwoordig Ministerie meer plichtbesef tot zelfbehoud, dan tot leiding van het nationale leven''' bestaat. Een «Cabinet d'affitires" welnu, indien wij ons ook daarin maar niet bedrogen zien, dan hebben wij nog iets gewonnen. Alleen, dat men waakzaam zij. Juist bij algemeene schuchterheid om punten van wezenlijk verschil te bespreken worden er wel eens wettekens doorgehaald, aan wier verkeerde beginselen wij langen tijd laboreeren. Worde er dan ook op de wet op 't Hooger onderwijs gelet en vergete men de wijziging der kiesdistricten niet!. .. M.

Gemengde Beriohten.

Buitenland. Volgens een Duitsch tlad heeft Elzas-Lotharingen redenen om te spreken van verbetering in den geldelij ken toestand. Onder het Fransch bestuur moest ieder Elzasser voor 613 frs. in de staatsschuld deelen. Daarna heeft Duitschland 7 a 800 millioen voor die provinciën opgeofferd, behalve 130 millioen aan schadevergoedingen. — In Bonn zal een Roomsche Bank opgericht worden. — De conventie tusschen Zwitserland en Nederland aangaande de postwissels, is aldaar door den Nationalen Raad bekrachtigd. — Een nieuw complot van den Belg Duchesne, tegen het leven van Bismarck gericht, wordt door Belgische bladen een dronkenmansgrap genoemd. — In Engeland heeft bij Oxford een spoorwegongeluk, bij Staffordshire een mij nontploffing, en een dikke mist in het Noorden aan_verscheiden personen het leven gekost. — De Aartsbisschop van Keulen wordt weder met gevangenisstraf bedreigd. Dev Prov. President heeft hem gesommeerd binnen acht dagen de hoeten te voldoen, wegens zijn weigering om te voorzien in de bestaande vacatures. Het totaal der boeten bedraagt 29.500 thalers. — Volgens de Hessische Kerk. Ct. zijn in Hessen-Darmstadt al de predikanten der Oud-Luthersche richting, op drie na, in hunne bediening geschorst, wegens hun verzet tegen de nieuwe kerkelijke regeling. — Volgens de laatste berichten staan in de Kaap de oude Hollanders en de Britten in geen beste verhouding tot elkaar, daar de oud-Hollandsche afstammelingen in de Kaapkolonie weigeren veranglizeerd te worden. — De opperrabijn Dr. Artom te Londen heeft van de lijkenverbranding gezegd: dat ze noch strookt met den geest noch met de letter van het Jodendom, 1°. omdat het een Heidensch ongerijmd gebruik is; 2°. omdat het vuur een zinnebeeld is der vernietiging; 3°. omdat het als een plicht beschouwd wordt de lijken te bewaren ; 4°. het is een voorrecht met zijne volken begraven te worden, zoodat zelfs een moordenaar het niet geweigerd werd, indien hij aan de eischen der wet had voldaan. Al voerden andere volken de verbranding thans opnieuw in, onder Israël zou het niet mogen, de eerbied voor de dooden moet bewaard blijven, en dit geschiedt niet door de verbranding. — In Rome loopt het gerucht dat Garibaldi zich in Januari in de Kamer zal doen dragen, en dat hij aldsar ten aanhoore der gansche vergadering het jaargeld zal weigeren, dat hem is toegestaan, omdat hij nimmer iets zou

-vjüitsEisrioijsra- vooa GKEREiPoi&jvtSJaiRiD saj-ï00L0isra:E:R wicrs.

Redacteur: C. MULDER.

,,De Bossche Schoolkwestie."

Ouder dezen titel is bij Kirberger te Amsterdam eene brochure verschenen van den Hr. H. Pierson te 's Bosch. De zaak, in ons nummer van den 16 Oct, reeds medegedeeld, wordt hier door den schrijver herhaald en nader verdedigd ; terwijl hij menige bladzijde eraan wijdt om aan te toonen dat de z.g. neutrale boeken, in Protestantsche streken gebruikt, op scholen in Boomsche streken niet gebruikt mogen worden. "Verder wijst hij op den druk van het Bijzonder onderwijs, met warme woorden, — hoewel wij geheel tegen het redmiddel ziju dat hij voorslaat , n.1. subsidie van het Bijz. ond. Dit zou o, i. zijn van de sloot in de gracht loopen. Wij strijden tegen de staatsidee, tegen het stelsel waardoor de staat overmogend de natie tracht te moderniseeren, en in elkp gemeente zijn bijna kostelooze kweekscholen eener moderne of nihilistische natie plaatst. Door gelijk aandeel uit de publieke kas te eischen, zou dus dat stelsel volledig blijven bestaan, en de Bijzondere scholen zouden zich evenals vóór 1857 , om een dubbeltje of wat, aan de spitsvondige uitleggingen en plagerijen van wettelijke bepalingen, aan de dienstvaardigheid der praktijk, meer dan thans overgeleverd zien. Bestitutie: teruggave van opgebrachte belasting, zou, indien ze immer mogelijk ware — doch de Liberalen hebben

ze reeds onmogelijk verklaard, — de kracht van het Vrije onderwijs verlammen, en insgelijks ellende en gehaspel te weeg brengen. Het geeft niets, daar de Staat reeds overal meester is. Bestitutie — zei de Kamper Ct. terecht — is vermomde subsidie. (Hierover later meer).

Enkele citaten uit genoemd vlugschrift zullen de lezers eenigen dunk geven van hetgeen met gloed van eerlijkheidsgevoel geschreven is.

#De Heer Houtman verklaart (in de N. Rott. Ct.) op den Piusdag school te hebben gehouden. Ik had dus niet moeten schrijven: op alle, maar op de meeste openbare scholen werd vacantie gegeven bij de Piusfeesten in 1871."

Het programma der Vereeniging tot oprichting van een Protestantsche school te 's Bosch luidt: ,

»De vereeniging is gegrond op de overtuiging harer leden , dat

ra. schoolonderwijs moet worden dienstbaar gemaakt aan Christelijke opvoeding, en »b. dit niet geschieden kan zonder een onbelemmerd gebruik der H. Schrift, die wijs maakt tot zaligheid en ons het recht, de roeping en den zegen van het Protestantisme doet kennen."

Aangaande de medewerking der Christ. Ger. en orthodoxen, zegt de Schr.

«Het is te wenschen, dat alle liberalen in Nederland ook zoo ruim zijn, als enkelen hunner reeds toonden en vele orthodoxen bewezen te zijn. Of zullen zij mij vragen, Wat ik dan ben. Welnu, als men /Jan een loket wil hebben om mij in te plaatsen, dan

wil ik gaarn in theologische richting gerekend

worden bij wijlen Prof. D. Chantepie de la Saussaye. Ziedaar nu weet ons publiek alles."

»Noord-Brabant zal ons tot een verandering in de schoolwet dwingen" zei mij onlangs een geleerde. En hij had recht. Of men in Nederland de oogen al sluit, vroeg of laat zal men ze toch wel moeten openen. Al het ijveren voor de neutrale school, komt hier eenvoudig ten goede aan de B. K. scholen."

'Ik wil alleen dat men erkenne: het gevaar van onverdraagzaamheid aan te kweeken is voor het minst even groot op de openbare als op de bijzondere school, en als men dit toegeeft, ben ik te vreden, want Jaarmede is een van de geliefkoosde argumenten voor de Openbare School althans verzwakt, zoo niet opgeheven." (1)

' . . , Dan wordt het onhoudbaar. Maar aan wie de schuld? Aan hen die hun krachten

aan de school wijden? Voorwaar niet. Maar van het systeem, dat een mensch tusschen twee machten klemt en dan van hem eischt zich vrij te bewegen.5' — Met die twee machten bedoelt de schrijver, naar we meenen : het wetsbevel om een neutraal wezen te zijn, en de werkelijkheid der maatschappij die altijd tot zekere richting dwingt. In N.-Brabant tot de Boomsche.

(1) Bericht

Den 22 Dec'. werd vanwege de afdeeling Amersfoort van A.nti-schoolwetverbond een publieke vergadering gehouden ten behoeve van het Christelijk onderwijs. De vergadering was zeer geanimeerd; soms al te. In andere bladen kan men er wellicht van lezen, wat wij moeilijk kunnen zeggen.

Twee dingen mogen niet onvermeld blijven.

Een der voornaamste woordvoerders voor het Staatsonderwijs kwam tot de openlijke erkentenis, daartoe door onze sprekers met z"bet geweld gedwongen zijnde: dat men niet volstrekt neutraal kan zijn, dat ook de Staatsschool niet volstrekt neutraal is.

Een Modem predikant, moest insgelijks erkenne»: dat ook hij dogma's had.

Wij vorderen hierin dus met hanetredjes — doch het gaat vooruit. Indien men nu van onze zijde maar niet jammerlijk zeker neutraliteitsdogma gaat benuttigen.