NAOR DE LANDDAG

„Zwaantien! Wicht! Daor gaow hen!” Mien vrouw, die met ’n aolde boks van mij an ’t verstellen was, keek verschrikt op „Waor gaow hen, Lamert?” „Hen Assen! Hier, lees maor ies!” En ik langde hör Landbouw en Maatschappij over, waor ’t in stun van de landdag. „Jao,” zee ’t, toe ’t zien hadde, „daor zin’k vlak veur! Dat mak lien, daw daor hen gaot. Maor.... met zitkaorten, Staon zon hiele dag daor kan’k niet tegen. Vlidden jaor ok met dat pèèrdefeest, weej wel? ’kWas zoo muu as ’n hond en d’aander dag hek de hiele dag op bedde legen.” Dat was dus in ödder. No dacht wij d’r ies ’n keer krek alies over, wat lang niet aaltied ’t geval is. Te deksel, nee! Um elf uur zul ’t begunnen, maor um half tiene zaten wij d’r al. En op ’n daaldersche plaos, vlak veur ’t tooneel. En toe zat er al hiel wat. Maor ok, d’r wazzen nog zóóveul banken leeg, daw tegen mekaar zeeden; Dat löp mis, zie komt niet vol. Maor ’t stroomde maor deur, aal maor deur, aal maor deur! En toe ’t begunnen zul, was toch alles tjokvol. Wat ’n mèschen, wat ’n mèschen! ’k Hebbe nog nooit zooveul volk bij mekaar zien! En overal weg! Oet oes hiele land! Wij kwamen nog met luu an de praot, die dicht bij Assen woonden. Die hadden snachts twie mèschen, man en vrouw, oet Zuud Beveland in Zeeland onderdak had. En die hadden van smörgens acht uur tot ’saovens half elf inde bus zeten. Wat ’n reize, hè? De bried oetstaonde witte mussen, the die vrouwluu ophadden, wazzen d’r goed ofkommen. Maor zie zölt ze wal nij opstreken hebben, want zie keken d’r fleurig eet teminsen. ’k Hebbe vrogger4 in mien jonge jaoren, met keméliespeulen daon. En aw dan op de oetvoering ningtig, honderd mèschen kregen, waw best tevree. As er honderdtwintig wazzen, dan waw hiel bliede en dan zeew tegen mekaar: Sjonge, jong, wat ’n volk! En hier? Gien honderd, en gien doezend, maor twintigdoezend! Twintigdoezend mèschen! Hoe kriegse bij mekaar! „Wat mooi veur ’t bestuur, dat de mèschen zoo best opkommen zint. En ok veur Smid! Wat zal ’t hum goed doen.” „Zwaantien,” zeg ik, „dat hèèzze no ies best dacht, ’t Is veur oes, bezuukers, ’n grootsch gezicht. Maor veur de luu, die ’t op . touw zet hebt, is ’t niet allèn ’n grootsch gezicht, maor gef ’t ok zon dankbaar gevuul, dat ’t niet te zeggen is.” Toe de veurzitter de vergadering lös daon hadde, kwam perfester Schermerhorn an ’t woord. Now hek alles niet begrepen, wat e zegd hef. Ij moet reken, zon perfester is ’n hiel geléérde kérel, en wij zint maor eenvoudige Drentsche boerenmèschen, die al die wiesheid ,„boven de pette giet”, zooas Annechien zee, maor ak goed verstaon hebbe, dan zeede, daww niet alles van de stad ofkieken, maor daw zölf ’n eigen miening d’r op nao muzzen hollen, wat mooi of wat niet mooi is. Daj ies ’n prullechien met neemt oet de stad, och, das op zuk zölf niet zoo arg, zeede. Maor wat daor achter zit, waorum of dat kocht wordt, de algemiene giest, de gedachte; as ’t maor oet de stad komp, dan is ’t mooi, zie. dat is ’t, waor ’t um giet! „Hörse no wal,” zee’k zachies tegen Zwaantien, want mien vrouw hef ok ’n handtien \».n zuks „hij zeg ok al net as ik. Dat taofeltien met dat lappien d’r over en die prutsrommel d’r op, under de spiegel, dat giet morgen weg. ’n Stofnust, aans niks! En oez’ kinder zölt weer hoozen an hebben. Waor zint hoozen aans veur inde wereld kommen, aw ze niet dragen zölt! Daor moew de stadsluu ok niet in naovolgen. Van boven nakend. Hals, scholders, ’n stuk van de rugge van de vrouwluu bloot. En no begunt ze van undern ok al. Bloote bienen tot an of net boven de knien’n. Nee, das niet wat veur oes, boerenluu. ’t Is tegenswoordig krek as op ’t èènde van de Romeinsche beschaving. Toe zeeden de mèschen ok: „Goef oes brood en speulen!” Maor daor meug wij, boeren, niet an met Uit Huis en Hof verdreven, Een greep uit het boerenleven dezer dagen (Alle rechten voorbehouden) DCOH J. H. HOLM, LI. Half Januari had de verkooping plaats van Sloters’ boerderij, wat een gewilde afwisseling was in het eentonige dorpsleven. Een veertien dagen vroeger was de eerste veiling gehouden, doch nu zou de beslissing vallen. *Van zoo’n eerste veiling kon men niet veel zeggen, doch de palmslag, dat was de eigenlijke verkoop. Dan kwamen eerst de ware liefhebbers voor den dag. Doch Sloters had nu reeds de zekerheid, dat hij het tegenover Van Hameren niet mis gehad had, want zijn geheele have stond reeds boven de f40.000 aan bod. Niettemin was het voor hem een zware gang naar „De Huifkar”, waar hij nog heen gaan zou als eender grootste grondbezitters van het dorp en vanwaar hij terug zou keeren als iemand, die geen voetbreed grond meer inde omgeving bezitten zou. Er kwamen reeds vele bezoekers opdagen, toen hij de stoep van de herberg betrad, Hij dacht heel even, hoe hij deze stoep wel onder geheel andere omstandigheden betreden had, als hij als voorzitter de landbouwvergaderingen had te leiden of wanneer de rederijkerskamer haar feestelijke avond hield. Het was nog dezelfde zaal, maar reeds leek ze hem vreemd toe. Lulde wenschte hij de aanwezigen „goeden morgen” en stapte regelrecht door naar het kamertje waar de notarik en zijn personeel zouden zitten. Hij voelde wel, dat hij met de oogen dooreen ieder gevolgd werd, doch hij hield zich buitengewoon kalm. Ook tegenover den notaris bewaarde hij deze kalmte en regelde alles zeer nauwkeurig met hem; het was alsof de heele zaak hem mets aanging, doch in zijn binnenste waren de maatregelen, die men nemen zou, gelijk vip mende messen, die hem in het hart trofren. Tegen elf uur was de zaal van „De Huif-Kar geheel gevuld en stonden bulten nog

doen. Daor zin wij te degelik veur. Dat zes I de perfester ok.” „Maor y hort toch ok wal, dat de perxester zeg, dat de wereld veuroet möt en 1 dat wij, boeren niet achterblieven kont.” 1 „Zeker, Zwaantien. En daor hef e geliek I an. Maor wij moet metgaon in ’t goeie en met in ’t verkeerde. En dat is er juust tegenswoordig zon boel.” „Och, Lamert! Y zint ok zoo stief en aol- I derwetsch en conservatief!” Jaa! Oes Zwaantien kan zuk smanks nog wal les deftig oetdrukken! Dat komp denk, umdat ’t eilik van hoes oet nog van hooge I komof is. ’n Zwaoger van ’n oom van hor vaa hef ies ’n keer ’n paar klompen oet dezelfde boom had met ’n hiel geléérde baos, jao, ’k gleuv’ haost, dat die ok perfester was in dit of dat in Utrecht. En daor blif haost aajt wat van in, en zoodaonig J komt ’t, hol ik er veur, dat hét nog al ies I wat hooge woorden gebroekt. „Conservatief? Wèèzze wal wat dat is? I – Das ofleldt van ’t warkwoord conserveeren, I, eü dat betiekent „veur bedarf bewaren”.’ Dus, das nog zoo gek niet.” „Hol jo no maor stil en luster. Morgen I' praot wij daor verder over.” « Zoo kreew nog haost ’n beetien kibbelderij ' met ’n beiden. Och, ’t rekt niet zoover! I; ’t Gebeurt wal ies ’n enkle keer vaker. Eri dan loop wij ’n halve dag met de stieve kop tegen mekaar an. Maor dan smok wij ’t | weer of en dan is ’t weer glad in ödder. En toe kwam Jan Eleveld Mr, Kamp L – op ’t tooneel. Wat ’n echte boer was ’t I hè? met zien rooie buusdoek en zien kwar- ! tles messien en zien aolde tabaksduuze, waor i ede draak met op ’t leverij wol. En wat < zeede ’t mooi, die allènspraok! En wat was 1 ’t mooi, wét e zee! j „Gelooft gij niet, dat inde tegenslagen, de I ■ oorsprong schuilt van nieuwe kracht? I en dan: „Wil dan de mensch het goede i wel ontvangen uit 's Hemels hand, alleen Ihet kwade niet?” . Zoo is ’t. Slechte en goeie tieden wisselt | mekaar of. Das aaltied zoo west, en ’t zal aaltied zoo blieven, vrees ik, zoolang de mèsch. mèsch is. En dan de lèèste beide verzen: „Gelijke kansen eischen wij voor allen. 1 Voor Landbouw, Industrie en Handel ook. De prijzen hoog! of anders: loonen vallen! I en weg is het malaisespook!! Holland zijt gij, gij met uw vier millioenen, die inden landbouw vindt uw zwaar bcstciciri I Krijgt gij uw loon, d’Oranjeboom zal _ , groenen, De schaduw vlucht, de dag breekt aan! Dat zeede zoo plechtig met zien mooie, I zwaore stem, dak d’r kaold van wuur. En I Zwaantien kreeg de buusdoek en veegde suk stiekum d’oogen oet. En toe kwam Annechien d’r bij. Wat hew I’r urn lacht, urn die beide! ’tWas zoo bang, is hör baos melk ventte inde stad, date ’t net aander vrouwluu zul hollen, ’k Zegge) soo: „Daor huuf ’t niet ongerust over te I vezen. Waor zul hor man knapper wief vinlen as e hef?” „Moet y as getrouwde kérel zóó aander rrouwluu an kieken? Hej an iene niet gelOg?” „Zwaantien, Zwaantien, wat bis e gauw ip dien pèèrdtien! Maor ik kan ’t niet hel»en, ik vind ’t ’n verduuveld knap vrom- I nes. ’k Ken er maor iene, die nog knapper I s en mij nog beter an stiet. En das mien igen vrouw.” ’t Keek mij an of ’t zeggen wol: Hol y nij no veur de gek of mien y ’t? Maor ’k :un toch zien, dat ’t hör goed an stun. En toe kwamen de Germanen. Wat was ; ’n mooi gezicht, toe ze daor van verre an wamen oet ’t bosch en zuk over ’t veld erspreidden! En later, toe de Romeinen oo parmantig kwamen aanstappen! En al ie mooie aolderwetsche kleeren! Maor nog ieuwsgierigen, die ongeduldig wachtten op I en aanvang van den verkoop; meest werkos volk, dat hier een mooie afleiding vond i hun leege winterbestaan. De pander vroeg attentie voor het voorben der verkoopsvoorwaarden; direct hield I et geroezemoes der stemmen inde zaal op. a het opdreunen van heel wat wetsartiken, die meestal onverstaanbaar waren, riep 5 pander: „En alles tezamen staat ingezet ) de geringe som van f 41300.—. Wie biedt eer?!” Het bleef stil inde zaal. De menschen | :ken van den een naar den ander om de ire liefhebbers uitte vinden, doch nieand was er, die iets zei. „Wie biedt meer?” schreeuwde de pander g harder. „Ja, nog honderd,” werd er uiteen hoek roepen. Alle oogen gingen naar dien kant. ,f 41400. Wie biedt meer?” galmde de pander voort. „Nog honderd,” riep nu een stem midden uit de zaal. De aanwezigen zochten dan naar dezen nieuwen bieder. „f 41500,” riep de pander, doch opnieuw werd er honderd gulden bijgeboden. ~f 41600. Wie biedt meer?” Monotoon schreeuwde de pander voort na leder bod, dat het bedrag verhoogde. Het bleek, dat er’ nog meerdere liefhebbers waren en dat het zoo dus nog wel een poosje voort kon gaan. Bij den notaris in het bijkamertje met een gezicht naar de zaal in, volgde Sloters de bieders, waarvan in leder geval één de opvolgende eigenaar van zijn bezitting zou worden. Hij kon de bieders echter niet thuis brengen, bovendien, het konden ook wel makelaars zijn, die opdracht hadden van degenen, die het niet wenschelijk achtten van hun belangstelling blijk te geven. Het bieden ging regelmatig voort. De 42 mille werd gepasseerd; de 43 en de 44 ookzoo bereikte men ten slotte de 45, al ging het minder vlug. Wanneer de lui weifelden met hun bod, begon de pander steeds héftlger met zijn „Wie biedt geld?!” De notaris vond, dat men eerst maar eens pauzeeren moest en dat straks de veiling voortgezet kon worden; dan konden de lui inde pauze ook eens met elkaar praten. Er kwam een opluchting door de zaal nu

Dankbetuiging van de Zeeuwen Voor de ontvangst op den Landdag te Assen, Het zij ons vergund langs dezen weg onzen harlelljkeu dank over te brengen voor de hartelijke en gastvrije ontvangst welke ons in Drenthe te beurt gevalle® IS. Inde eerste plaats onze gastvrouwen en gastheeren van deze plaats, nogmaals onzen welgemeenden dank. Nietteöenlstaande het wel wat late uur van aanikomst, werden we in Loon en in Peeloo met open armen ontvangen. De landdag als geheel, heeft op ons» Zeeuwen, een groeien indruk gemaakt. De eensgezindheid en de offervaardigheid van onze noordelijke collega’s voor hun organisatie bewonderen wij en wij zullen er van getuigen en het ten voorbeeld stellen op de Zeeuwsche eilanfden. Niemand onzer heeft zich dan ook den tocht naar Assen beklaagd en toen we tegen het morgenkrieken onze woonsteden weer naderden, zongen we nog vian: „Hij moet kapierewiet, Hij m0et........1’ HET ZEEUWSCH GEZELSCHAP. mooier was in ’t twiede gedielte de Dankdag veur ’t gewas. Dat sprak tot ’t gemoed Die bolderwagens vol kerkgangers, de meschen, die te voet optrökken naor ’t bedehoes en dan veural het slot. het Danklied, deur al die doezenden stemmen zunf=en het was hiel indrukwekkend, en t was ’n moment, dat, met het begun de allenspraok, wijding gaf an ’t hiele stuk Das toch kèrelswark, urn zon keméliestuk in mekaar te zetten met zon inhold en zooveul symboliek – ’kwiet er gien aander woord veur d’r in. Den mr. Kamp, die wet wai wat! En hie kan mooi speulen ok! Weej wat ok mooi was? Toe Ceres die toespraak huul tot Jan Smid! Tien provincies van oes land met ’t waopen hoog umhoog, de gekleurde linten, die daorvan ofhungen, vasthollen deur vrouwen, klèdt in eigen provinciale dracht in ’n groote booge drum toe, en Jan Smid op ’t podium met de groote krans naost hum, dragen’ deur Drentsche boerenwichter! Dat was mooi! Dat was ’n onvergeetlik oogenblik! En wat möt ’t dat nog niet zooveul te mèèr west hebben veur hum, veur de eenvoudige , "laor die toch de oorzaak was van dat hiele groote en grootsche gebeuren! Weej wat mij zoo trof in zien tcespraok9 Toe e zee, daw zoo staodig an alles mooi veur mekaar kriegt. Mooie hoezen, mooie plantsoenen, mooie wegen, in bijnao ieder darp ’n zwembassin, maor gienien ’n bestaon. Kiek, dat denk ik ok wal ies. De hiele wereld schrieuwt um bezuuniging, ieder klaagt stien en bien, ieder en ien hef ’t over anpassing op leeger peil.... en de oetgaoven veur inrichtings van sport en vermaak gaot maor deur, d’iene nog grooter en duurder as d’aander. Vrömde wereld! Waor gauw hen? En hoe komp de oplossing? „Gienien kan ’t zeggen,” zeg perfester Schermerhorn in zien boek, waor e ’t over hadde. Ofwachten is de bosschup. Maor hopen, dat ’t zoo is as Jannes zeg: „Aw maor met Smid hand in Inand gaot, dan komp ’t nog wel goed.” En daor zeg Annechien op: „En zoolang as ’t niet goed is, moew maor vertrouwen en oes best doen. („dat ’t zoover komp”) En toe, allerlèèst, het zingen van het Wilhelmus! Deur twintigdoezend zangers begeleid deur de stafmuziek. Want y kont gerust annemen, dat de mèschen, die daor bij mekaar wazzen, almaol metzungen. Dat was —1" " 1*" ——BB er niet meer geboden werd en terstond brak het geroezemoes van stemmen weder los f 45275! In het algemeen had niemand dat verwacht en nog was het einde er niet. Een driftig sprekende oude boer, die zijn borrel omhoog hield, riep tot zijn overbuur aan het tafeltje waaraan ze gezeten waren: ,Is dat een prijs? Och man, ze zijn gek. Wie tan daar een bestaan vinden, als men de :ente van het geld eerst berekent?” De man tegenover hem lachte luid en zei angzaam: „Ja man, dat weet ik ook niet. naar je zult zien, ’t wordt nog duurder.” De eerste spreker maakte zich er boos ver en gesticuleerde druk met zijn armen n hoofd, terwijl het eind van zijn tegenictoog was: „Ze zijn gek! Ze zijn gek!” Allen spraken ernstig over deze hooge .oopsom, die nog hooger zou worden. Gemiddeld kreeg Sloters nu al f 1500 voor de I.A. en hierbij was toch ook heel wat land an minder kwaliteit en minder gunstig elegen. B „Een boer kan de rente er niet op maen,” nep een stem. „’t Zijn ook geen boeren, die het koopen,” iep zwaar een stem door de zaal. „Het zijn e geldbeleggers, die tegenwoordig ons leven nnoodig zwaarder maken en die ons den fond onder de voeten wegnemen.” „Zoo is het.” „Ja, zoo is het en niet ansrs.” „Hij heeft groot gelijk,” vielen eenige emmen bij. „Maar waarom bieden de boeren dan ook iee?” vroeg nu een stem. Diezelfde zware stem hervatte; „Omdat e boeren niet anders kunnen. Die hebben ien ander werk geleerd en daar er ieder nr duizenden jonge boeren bij komen, itstaat er van jaar tot jaar meer vraag lar land en zoodoende wordt het duurder in het zijn moest. In ons land wordt naar ond gesnakt als naar versche lucht. Er Is oote landhonger en hierop speculeert het ipitaal.” „Juist, juist!” riepen weer eenige sternen. Er werd nu gevraagd wie die spreker is, doch niet leder kende hem. Men ichtte hem verder aan het spreken te ijgen, doch ineens was hij verdwenen en en zag hem inde pauze niet weer. Maar hij had de boeren aan het nadenken ge-

(Slot). In het voorgaande artikel hebben wij uiteen gezet wat den nomadenvolken tot landbouv noopte en hoe dit bedrijf tot vaste woon plaatsen leidde, waardoor de eerste stap wen gezet op den weg van waren vooruitgang Woningen verrezen naast elkaar; langzamer hand ontstonden dientengevolge de dorpen van welke sommige door bijzondere omstan digheden op hun beurt weer uitdijden to steden. Hand aan hand ging, met dien stoffelijke! vooruitgang, ook de ontwikkeling van dei menschelijken geest in steeds stijgende lijn want zoodra de mensch op gemakkelijker wij® in zijn dagelijksehe behoeften kan voorzien schept hij zich nieuwe behoeften. Hij wenseh en eischt steeds meer en meer. Uit de meer dere beschaving groeit dus een werkzaamheid die voortbrengt, en een weelde, die verteert * ♦ * In landen, die door natuurlijke gesteldheid klimaat, bodem, enz. zich gunstig onderscheidden, ontlook die beschaving zich het eerst ©r bereikte ook daar den hoogsten trap van ontwikkeling. Een onontbeerlijke voorwaarde is evenwel, dat de bewoners dier streken zich van die voordeelige omstandigheden bewusl moeten zijn en deze weten te beheerschen. In Europa treedt de geheel© natuur den mensch vriendelijk en welwillend tegemoet. Door het heerschende zacht© klimaat verkregen de volken, die dit werelddeel bewoonden, een ontegenzeggelijke meerderheid van geest,! waardoor dit gebied het brandpunt van wetenschap en beschaving werd inde latere geschiedenis der volkeren. Inden nacht der prac-historie. De oudste sporen van het verblijf van menschen in ons land vormen o.a. de hunnebedden, waarvan wij verreweg het grootst© gedeelte inde provincie Drenthe aantreffen. In en om deze ro(sgraven(?) zijn allerlei werktuigen opgedolven, van steen gemaakt. Met recht plaatst men de stichters dezer monumenten dan ook ineen tijdperk, toen men hier te lande het gebruik van metalen nog niet kende en dat het „steenen” tijdperk wordt genoemd. De historische berichten omtrent de bewoners dezer streken beginnen echter eerst met de komst der Romeinen (Caesar, Tacitus e.a.), Met hetgeen ons uit die berichtgeving bekend is en met een weinig fantasie kan men zich wel een tamelijk juist beeld vormen van het landschep en de bewoners uit die dagen. Zooals reeds eerder aangehaald, plaatsten de Germaansche stammen hun woningen zonder ©enige regelmaat neer inde beschuttende bos ebranden. Hier en daar werd later het bosch tusschen de huizen weggekapt en zoo kreeg de nederzetting allengs meer het aanzien vaneen dorp. In het landspel „Naar ’t land terug”, van mr. Kamp, hebben wij een vluchtig beeld gekregen van het karakter en de eigenschappen dezer vroege bewoners van ons land. Hoewel de leefwijze nog zeer primitief was in,gericht, ssassasaasasasssasssssss^^^^^Bn’n mooi, ernstig, grootsch slot van ’n mooie, ernstige, grootsche dag! t Was ’n dag, die van alle zieden goed slaagd is. „Naor ’t land terug’ is algemien inde smaak vallen, ’t was alles best veur mekaar, wat ok hiel wat zeggen wil, ’t terreinwas mooi en roem, én veur de speulers, én veur ’t publiek, en ’t weer was goed. Men zul zoo zeggen: ’t Kun niet beter! ’tWas ’n geweldige dag veur oeze beweging, die veurdiel an brengen zal, en die nog hiel lang in ieders gedachten zal blieven. En toew weer in hoes wazzen zeew tegen mekaar: „Wij zint hiel bliede, daw dat mét maakt hebt!” H. B. D. ’n BEZUUKER OET DRENTE. bracht en velen begonnen nu te mopperen over dat grootkapitaal, dat een groot’deel van den bodem opkocht. „Ik wed, dat Sloters’ hoeve ook in handen gaat van dat groot-kapitaal,” riep een stem. „Aan Zwaan en Berg zeker?,” merkte terstond iemand op. „Of U. Dema,” meende weer een ander. „Ja, waarom ook niet,” riep nu een ander, opgewonden door den geprikkelden geest! die inde zaal heerschte, „waarom ook niet?’ Die heeren zijn gladde vogels. Eerst hebben we hun gemest in plaats van onze varkens. Nu ze de varkens van ons te pakken hebben, sleepen ze de hokken en den grond waar die dieren loopen, ook nog inde wacht.' Pas maar op, straks halen ze jullie vrouwen ook nog weg!” De zaal lachte om deze grappige overdrijving. „Nu heeren, nu is er genoeg gepraat. We zullen verder gaan,” sprak de pander, die weer inde deuropening verscheen. „De zaak staat op f45275, Wie biedt méér?” „f45300,” deed zich een stem hooren. Weer ging het met bodjes van f25 omhoog. Er waren slechts drie a vier meer. Eender bieders verdroot het „geknibbel” en hoogde Ineens van f45625 tot f46000, De zaal keek op van dit bod. „f46000, wie biedt meer?,” schreeuwde de pander onverdroten voort en direct klonk het eentonige „nog 25” er weer achteraan. „Wel alle drommels,” mompelde de vorige bieder, die driftig zijn „vol” de zaal Inriep. „f46100, wie biedt meer?,” klonk de stem van den pander weer. „Nog vijf en twintig.” „Vol!” De pander was niet aan het woord gekomen. „f46200,” riep hij nu, „wie biedt meer?” Het bleek dat er nu slechts twee bieders overgebleven waren, die beide evenveel belang bij de zaak hadden. Terwijl de een schuchter lederen keer zijn „nog vijfentwintig” uitriep, uitte de ander telkens driftig zijn „vol”. Zoo passeerde men de f47000. De zaal was in doodsche stilte voor deze beide onbekende bieders, van wie men gaarne zou weten wie ze waren. In deze oogenblikken trad Jan van Ha-

If (l^'k ™ dit stuk aan alles aJ merkbaar, dat deze stammen reeds in aanraking met dé m beschaving zooveel hooger staande Romeinen waren geweest. De kleeding b.v. verried ms dit. Toch leefden deze oorspronkelijke I bewoners nog ineen tijd van ruw gewild waann oorlog en jacht de voornaamsteBbezig’ eden vormden voor de vrije mannen. i De landarbeid werd oorspronkelijk v.n. over-1 fif*» afn de vrouwen en onvrijen, welke laatste categorie bestond uit inden krijg gevangen genomen tegenstanders. Naarmate de behoefte zich echter deed gevoelen, vermeerderde de oppervlakte in culr. U1! gobrachle grond. Oorspronkelijk nam* de famihe of groep den bouwgrond (de esch) m gemeenschappelijk bezit. Elke hut van dé nederzetting had recht op een deel van de den bod6m' onmogelijk ln 00,1 alleroudsten tijd, toen de nederzetting nog pas in opkomst was, arbeid ® opbrengst geheel gemeenschappelijk wa- Tel^a 6r’ hlvoerinS van het drieslag-1 ■«£. de, 68011 verdeeld in bepaalde tukken. Een deel was bestemd voor wintermaan, een deel voor zomergraan, terwijl het erfdeel braak bleef liggen; dit met het oog P de vruchtwisseling. Om de drie jaar was e toestand dus weer precies dezelfde. Kik uisgezin kreeg een deel van den grond voor Mi jaarin zijn bezit. Gebruikers van gronden, f !n hetzelfde slag lagen, kregen dientenïvolge gemeenschappelijke belangen, doordat 'v' de weg naar een bepaald stuk Mep over : ,?eblod vaneen andere rechthebbende, it dien hoofde was het noodig, dat er overg werd gepleegd inzake het vaststellen van; ,n oogsttijd, het ploegen enz. i Inden loop der jaren werd het hoe langer ie meer gewoonte om telkenjare dezelfde Jkken van één slag toe te wijzen aan dende gebruikers> hetgeen dus mede beteede eerste schrede op den weg naar particulier bezit. Oorspronkelijk behoorde de grond dus nog M toe aan de gemeenschap, doch de ae>onte deed het hare en de traditie schiep isiotfe den eigenaar. i let langst bleven de groenlanden, venen' heidegronden ln gemeenschappelijk bezit.' at de laatste (wee betreft, behoeft dit geen ■wonden,ng te baren, daar men deze stukken wid toentertijd vrijwel als waardeloos be-‘ louwde. Wie had er immers belang bij, om i bepaald gedeelte in bezit te hebben’ heidevelden dienden alleen als voedsel>rzlening voor schapen en waren in zoo me mate voorhanden, dat er welhaast geen st om mogelijk was. Bovendien had het leenschappelijk bezit dit voordeel, dat men oe schapen er kon laten grazen onder de hoede van één persoon, die gezamenlijk door oe ingezetenen werd beloond voor zijn diensten. Na het bouwland werden de weide(hooi)- Janden hel eerst particulier bezit, voornamelijk door dezelfde omstandigheden, welke ook golden voor het bouwland. Dat de erven rond de woningen, door die meer persoonlijke belangen en afzonderlijke bewerking, wel de eerste gronden zullen zijn geweest die in particulier bezit overgingen, behoeft wel geen betoog. H. B. ? INGEZONDEN MEDEDELING. " MODERNE KLOKKE" Ruime sorleering Lage prijzen. [jiejpko LANQE-STRAAT WINSCHOTEN. meien, die dacht dat de verkoop wel afgeloopen was, de gelagkamer binnen en richtte zijn zoekende oogen naar den drlftigen bieder. Aan het volk was dit niet ontgaan en nu hadden ze een houvast. Die eene bieder bood stellig voor Van Hameren, die de zaak voor Sloters wilde terugkoopen. Terstond had deze bieder de sympathie van de geheele zaal. Dat bleek uit de aan vurende woorden, die naar hem gericht werden. „f 47800, wie biedt meer?,” ging de pander voort. „Nog vijfentwintig.” „f 47825, wie biedt meer?” „Vol.” „f47900, wie biedt meer.” „Neen, de duizend vol, meende ik,” riep dezelfde stem weer. „Oh, f4BOOO, wie biedt meer?.” ging de pander door. „Nog vijfentwintig.” „f48025, wie biedt meer?” Er bood niemand meer. De bieder met zijn driftig „vol” scheen aan het eind van zijn opdracht te zijn. Hij keek naar Jan van Hameren alsof hij daar een nieuwe aansporing van verwachtte, doch ook deze moedigde hem niet aan. De pander „zong” onder tusschen door, „wie biedt meer? wie biedt meer dan f 48025?” Na een korte pauze: „Niemand meer?” „Ja, nog f 25,” liet Jan van Hameren zich hooren. Allen keken op van dezen nieuwen bieder. De pander nam hem eens scherp op, doch woog hem zeker niet te licht, want hij riep: „f48050, wie biedt meer?” En zoo geregeld als een klok klonk het weer schuchter: „nog vijfentwintig”, „f 48075, wie biedt meer?” „Maakt de honderd maar vol,” riep Jan. „f4BlOO, wie biedt meer?” ging de pander voort. „Nog vijfentwintig,” klonk het eentonig geluid. De zaal werd kriebelig van deze stem. De driftige bieder was af en maakte aanstalten om te vertrekken; dus hij had het opgegeven en was stellig de bieder voor Van Hameren geweest. „f48125, wie biedt meer?,” en de pander richtte zich naar Jan. (Wordt vervolgd.)

Landbouw als grondslag van vooruitgang en beschaving.