Het is verre van gemakkelijk, altijd vooruit te zien, wanneer en door welke oorzaken de brand zal ontstaan; meermalen braken onverwachts tegen Europeesche regeeringen Mchammedaansche opstanden uit, die later bleken of reeds lang voorbereid te zijn, of althans, toen zij eenmaal uitbraken, eene maar al te gunstig georganiseerde materie ter uitbreiding te vinden, die men, met meer beleid en kennis van zaken, tevoren onschadelijk had kunnen maken. De beste materie voor dergelijke gevaarlijke omwentelingen vormen natuurlijk groote corporatiën, welker leden meerendeels onontwikkeld zijn, en de gehoorzaamheid aan het bevel van enkele hoofden als hun duren plicht beschouwen. Zulke vereenigingen zijn de zoogenaamde mystieke broederschappen, welker leden in verschillende Mohammedaansche landen bekend zijn als faqiers, derwiesjen of soefi's. Wij hadden reeds meermalen gelegenheid er op te wijzen, welk een gunstigen invloed de mystiek op de ontwikkeling der Mohammedaansche leer geoefend heeft; de beste mystieken van den Islam zijn voor de rechten van het gemoed in den godsdienst opgekomen, en hebben getracht, de bestaande religieuse vormen tot uitdrukkingen van verheven gedachten te maken. De zucht van vele vromen, niet slechts naar dogmatische kennis omtrent Allah, maar vooral naar innige, persoonlijke betrekking met flem, waarbij de eenswillendheid het bevelen uitsloot en alleen der liefde plaats overliet, vond bevrediging in eene hoogere geestelijke opvoeding dan die, welke alleen de kennis van dogmatiek en plichtenleer ten gevolge had. Daar deze hoogere opvoeding juist het individu ee le gemoedsleven tot ontwikkeling brengen moest, kwam het hierin natuurlijk niet tot eenvormigheid. Elke leermeester had zijne methode, die soms nog gewijzigd