//De kennis der windstreken en van de bijzondere deelen van land en water werd tevens onderwezen.

//Het zingen werd onderwezen met verklaring van noten, maten en toevallige teekens. Het bord bewees daarbij goede diensten.

//In verscheidene scholen hoorde men eene redelijke uitvoering van meerstemmige liederen."

Nog lezen wij p. 228 aangaande het onderwijs op de genootschaps-kweekschool te Tanawangko (thans naar Tomohon verplaatst) het volgende:

»Na de terugkomst van den directeur-onderwijzer, in het begin van 1882, werd ook het Nederlandsch, dat sedert 1873 was opgenomen, en waarvan, ook tjjdens zijne afwezigheid, veel werk was gemaakt, van het programma afgevoerd.

»De ervaring had geleerd, dat de kweekelingen in den regel te ver gevorderd waren in leeftijd om, behoudens enkele uitzonderingen, in deze taal genoegzame vorderingen te kunnen maken voor latere praktijk.

»Genoemde Directeur was ook tot de overtuiging gekomen, dat het onderwijs op de volksschool no.g te weinig in overeenstemming was met de behoeften der inlandsche maatschappij.

»Met het oog op het gemis in de Minahassa van industrie en de weinige neiging tot handenarbeid in de richting van ambachten of industrieele werkzaamheden, en van meening, dat de school daarin in beginsel moest voorzien, was hij reeds medio 1879 begonnen met de toepassing van onderwijs in handenarbeid op de kweekschool en op de externenschool.

»Dat onderwijs bepaalde zich toen tot het vlechten van matten, hoeden en dergelijke, en werd tjjdens zijne afwezigheid naar Europa voortgezet. (1)

(1) Pag. 154 wordt uitzicht gegeven op het verschijnen van een werkje, dat zal bevatten «eene verzameling van, door een' deskundigen inlander geteekende deels bekende, deels oorspronkelijke vlechtpatronen, welke met bijschriften van de hand van den adviseur-honorair K. F. Holle , ter bevordering van den kunstzin van den inlander, bestemd waren om op inlandsche scholen te worden gebruikt en als prijzen te worden uitgereikt. (N.)