> Na den terugkeer van den heer Graafland werd door hem het onderwijs in handenarbeid, waarvan hij zich in Nederland geheel op de hoogte had gesteld, en waarvan hij de toepassing verder had leeren kennen, op de kweekschool te Tanawangko in ruimeren omvang in praktijk gebracht, hierin bijgestaan door den kweekeling Sutnampauw, die hem naar Nederland had vergezeld, en die eene volledige opleiding voor dat vak bij den heer Groeneveld te Rotterdam had genoten.

»De oefeningen bestonden in vlechtwerk, cartonwerk, zaagen snijwerk, welke alle langs methodisch-paedagogischen weg werden onderwezen, om later op de volksschool te worden toegepast.

>De kweekelingen hadden voor dit onderwijs veel zin, en sommigen waren er zeer mede ingenomen.

»Voor de gezondheid en opgewekte stemming der leerlingen werden deze oefeningiugen tevens zeer heilzaam geacht."

Billijkerwijze kan men van mij vorderen, dat ik uiteenzette wat naar mijn inzien het volksonderwijs voor den Inlander zou moeten bedoelen, wat het zou moeten zijn. Ik zou daartoe kunnen verwijzen naar wat ik sedert jaren over dit onderwerp o. a. in dit tijdschrift geschreven heb, bepaaldelijk naar mijn opstel //Ongepast onderwijs" in een vorigen jaargang voorkomende. (1) Laat mij echter nogmaals, zij het voor het laatst, mijne zienswijze bloot leggen.

Het volksonderwijs moet berekend zijn naar de behoeften van het gansche volk. Het dient dus gewijzigd te worden naar den volksaard. Hoe na ook de Europeesche volken tot elkander staan in beschaving, altijd zullen andere eischen aan het volksonderwijs in Nederland, Engeland, Frankrijk, enz. moeten gesteld worden.

Ook op verschil van standen en maatschappelijke be-

(I) Zie: • Mededeelingen" D. XXVIII, p. 86, e.v.