ving leven, zooals Daniël en zijn vrienden als Joden onder de Babyloniërs woonden; want dat met het nalaten van gewoonten en vormen ook het wezen der zaak gemakkelijk verloren gaat, en men in die omgeving wegzakt.
Die ontwikkeling van verstand en hart moet wel het voornaamste zijn bij de opleiding, want de kennis vergeten onze onderwijzers wondersnel. Hierover sta ik soms verbaasd, wanneer ik op de vergaderingen met mijn onderwijzers naar een of ander vraag, dat zij vroeger hebben, geleerd. Van zelfstudie of onderhouden van het geleerde hebben zij dan ook geen begrip. Een paar jaar heb ik getracht de jongelui hierin te oefenen in de meermalen genoemde twee uur voor buitenwerk, maar ik heb de poging moeten opgeven.
Een ander punt, waarop ik vooral bij het Bijbelsch onderwijs voortdurend de aandacht vestigde, is het verschil tusschen Heidendom en Christendom. Het verschil bestaat voor onze Possoërs nog te veel in vormen, en ik heb alle moeite aangewend om de aanstaande onderwijzers van hun volk meer te doen voelen van het wezen der zaak.
Ook een belangrijk iets is, om bij voorkomende gelegenheden steeds het verantwoordelijkheidsgevoel dezer aanstaande voorgangers te ontwikkelen. Van hen hangt de toekomst van het Possosche volk voor een groot deel af. Het kwam nu en dan voor dat de jonge mannen bij tegenspoed den moed lieten zinken, en dan maar verzochten van hun werk ontheven te worden. Ik wees er hun dan op, dat zij hierin niet alleen aan zichzelf hadden te denken, maar ook aan hun volksgenooten, want wanneer het bleek dat de opleiding tot onderwijzer onder de Possoërs niet tot voldoende resultaten leidde, deze dan zou worden opgeheven, en dan zou een weg zijn afgesloten, waarlangs de Possoërs zelfstandig kunnen worden.
Misschien is het mij gelukt met bovenstaande mededeelingen, aangevuld door datgene, wat ik vroeger reeds hierover in deze Brieven vertelde, eenig beeld te geven van ons leven 'en werken in de kweekschool gedurende een achtjarige periode.
En hoe zijn nu de resultaten? zult gij misschien vragen. Houden deze Possosche onderwijzers zich goed? Wij kun-