bruik „kachristenanipoen taksih tipis" *) of pitadosipoen tipis, een zwak geloofsleven in tegenstelling met een vurig geloofsleven: „kachristenanipoen kandel", pitadosipoen kandel. Ongetwijfeld is hier pitados 2 ) geheel iets anders als rasa batin, 3 ) al gebruikt men ter kwalificeering van dit geloof woorden, ontleend aan de Javaansche mystiek. Natuurlijk zal men soms het verschil tusschen rasa batin en pitados niet altijd bewust gevoelen en moeten wij ruimte laten voor vermenging dezer begrippen (Javaniseering).

De verhouding lahir/batin kunnen wij ons duidelijk maken door het beeld van ijs en water. Ijs is een onvolmaakte vorm van water, maar in wezen blijft het water. Het is dik water. Zoo ook zijn lahir en batin geen tegenstellingen.

Correspondeerend hiermede is er een boewana lahir, (stoffelijke wereld), waarin wij allen leven, het tegenwoordige leven (oerip kelahirari, 4 ) doenia samengko) en een boewana waliqan, 5 ) een andere wereld, waar alles omgekeerd is. Ook deze twee worden in één adem genoemd: doenia/acherat. De overgang van de eene in de andere is geleidelijk, trapsgewijs. Alles wat zich daarin afspeelt, correspondeert met de kleine wereld van den inwendigen mensch. Daarom zoekt een godsdienstige Javaan altijd overeenstemming. Hij wil altijd transponeeren.

Ik denk hierbij aan 't veelvuldige gebruik van het woord tjotjog (stemt overeen) door de Javanen. Bij godsdienstbeschouwing zoeken zij d i t. De verspreiding van den Bijbel gaat daarom veelal ongestoord haar gang, omdat de Javaan, als hij daarin de rasa 6 ) vindt, die overeenkomt met wat hij al heeft, dit boek gaarne voegt bij al zijn heilige, mystieke geschriften. Is het al te gewaagd om dezen zin voor overeenstemming ook terug te willen vinden in de voorkeur van Christen-Javanen voor een Bijbel, waarin aan den voet van de

1 ) kachristenanipoen (pitadosipoen) taksih tipis = zijn christenzijn (zijn geloof) is nog dun. 2 ) pitados = geloof. 3 ) rasa batin = innerlijke gedachten. 4 ) oerip kelahiran = het uitwendige leven; doenia samengko = de tegenwoordige wereld. 5 ) boewana waliqan = omgekeerde wereld. B ) rasa = gedachten.