krachtige deur geopend. De zendinggeschiedenis weet ook te verhalen van schijnbaar vruchteloozen arbeid, tientallen van jaren achtereen, tot op onze dagen toe. Maar waar het werk der Zending, als in de Minahassa, met zoo rassche schreden voortgang maakte, daar mag met recht gesproken worden van eene groote, krachtige, geopende deur, doch met niet minder recht van vele tegenstanders. En dan willen we onder het laatste woord niet alleen verstaan personen., maar ook zaken, toestanden en omstandigheden , zoo in als buiten de gemeente.

»Vaak kan men een groot onderscheid ontdekken in de beoordeeling en waardeering van het zendingwerk, al naarmate het betrekkelijk jeugdige zendingen en haren eersten bloei, of arbeidsvelden waar het Christendom de overwinning behaalde betreft. Eene jeugdige christelijke gemeente van eenigen beduidenden omvang, te midden eener mohammedaansche of heidensche bevolking, waar de zegenrijke werking van evangelieprediking en christelijk schoolonderwijs verrassende uitkomsten oplevert, zal zich meestal verblijden in de belangstelling van velen. Zij is als een lief aanvallig kind, waarmede iedereen gaarne speelt, dat door ieder wordt aangehaald. De kracht van den christelijken geest, de vrucht van het werk des geloofs en der liefde, de heiligende invloed van het omhelsde Christendom springen helder in het oog. Zoodanige gemeenten zijn als oasen in de woestijn, liefelijke plekjes, waar men gaarne even vertoeft.

> Geheel anders wordt dit, als het Christendom doorwerkte, eene geheele bevolking hervormde, huisgezin en maatschappij met zijnen verlichtenden, het kwade bestraffenden, heiligenden geest doortrok, alles gaat omvatten, eischen stelt, zekere zeden en gewoonten als van zelf veroordeelt. Dan wekt de rjjpende vrucht der zending allicht ergernis, men stoot zich aan de waarheid en aan het licht, is bijzonder ijverig in het opzoeken van een en ander in de gemeenten dat niet christelijk is, sluit zijne oogen voor wat er goeds en heerlijks gewrocht werd, en werpt den steen op de

2*