HET SOCIALISME IN DUITSCHLAND.
53
het afslaan van een onrechtvaardigen aanval; maar dat de socialisten eiken door den Rijkskanselier ondernomen veldtocht zouden steunen, is volstrekt niet bewezen. Wanneer tusschen Duitschland en eenige andere natie een botsing ontstond, zou niemand — aangenomen zelfs dat de werklieden , in de onzekerheid wie aanvaller en wie aangevallen is, zich door den eersten indruk lieten medesleepen — bij langen duur van den oorlog kunnen zeggen, welke de houding zou zijn van mannen, die de leer van een stellig en streng volgehouden socialisme belijden.
De regeering schijnt in dit opzicht dan ook niet volkomen gerust te zijn; de twijfelachtige gezindheid der werklieden maakt haar ernstig bezorgd.
Sedert lang reeds klagen de duitsche legerhoofden, dat de socialistische agitatie hun regimenten heeft aangestoken. En inderdaad, sedert jaren bemoeit de partij zich met militaire zaken; zij laakt de behandeling van den soldaat, de strenge dienst, veroordeelt den oorlog en richt haar pijlen tegen de personen en instellingen, die het leger verdedigen moet. De officieren maken zich ongerust over het feit, dat de socialistische propaganda de kazernen is binnengedrongen met een vloed van geschriften, welke de tucht ondermijnen.
Toch meende men genoeg gedaan te hebben om op den soldaat te kunnen bouwen, door hem het stemrecht te ontnemen en hem te dwingen geen andere meening te hebben dan die van zijn officier-leermeester. Men hield streng toezicht om zijn denkwijze te leeren kennen. Elk persproduct, dat niet volkomen den geest der regeering ademde, werd hem onthouden; elke vereeniging, waar burgers van een twijfelachtige kleur kwamen, was voor hem gesloten; het verklikken van kameraden werd aangemoedigd, zelfs verplichtend gesteld, om de onvoorzichtigen streng te kunnen straffen. Welnu, ondanks al deze strenge maatregelen, is de smetstof van het socialisme toch op het leger ingeënt! In welke mate die beweging voortgaat , is niet te bepalen. De brochures en schotschriften, welke dagelijks in grooten getale in de kazernen gevonden worden, kunnen alleen door