4

VOORUITSTREVENDE EN

plantengroei min of meer onmogelijk gemaakt. Dit zijn eenige van de schaduwzijden van wat men gewoon is vooruitgang te noemen.

Niettegenstaande den bloei der mechanische nijverheid is het niet mogelijk gebleken werk te geven aan de steeds toenemende bevolking. Ten gevolge hiervan zijn jaarlijks vele duizenden gedwongen geworden het land hunner inwoning te verlaten. Anderen weder zijn door zucht naar gewin of avonturen naar nieuwe landen gelokt, waardoor er slechts weinige streken op aarde meer zijn, waar niet Britten of andere Europeanen van het vasteland, die in meerdere of mindere mate het Britsche voorbeeld volgden, zich metterwoon hebben gevestigd.

Zulks heeft geleid tot een nauweren omgang tusschen de verschillende menschenrassen dan waarvan ooit vroeger in de geschiedenis der wereld sprake geweest is, en hierdoor is de vooruitstrevende beschaving van Europa in conflict gekomen met de conservatieve zeden van Oostersche en andere niet vooruitstrevende volken.

Waar ergens de Europeaan is opgetreden, heeft hij getracht zijne idealen en zijne levenswijze over te planten, op grond van zijne bewering, dat hij hooger staat en dat zijne levensopvatting de beste is. De evolutie, die zijn eigen natie ondergaan heeft, acht hij noodig voor allen waren vooruitgang; de natiën die ongezind zijn de juistheid van deze zienswijze te erkennen acht hij achterlijk en bekrompen, terwijl hij het als zijne roeping beschouwt hen tot de moderne beginselen te bekeeren.

De voordeelen van wat men beschaving noemt zijn in de oogen van den gewonen Europeaan zoo onbetwistbaar, dat hij het een liefdedienst acht ook onbeschaafde natiën daarin te doen deelen, en dezen liefdedienst verricht hij met te grooter toewijding, naarmate hij er ruimer winsten door oogst.

Maar hoe zonderling het ook schijnen moge, de zoo beweldadigden zijn dikwerf ondankbaar, of wel zij verzetten zich krachtig tegen de hun aangeboden zegeningen. Onze moeilijkheden in China o.a. zijn grootendeels het gevolg daarvan, dat de Chineezen aan hun eigen beschaving de