72

HOFFELIJKHEID EN VERFIJNING IN HET FRANKRIJK

een zeer hooggeplaatst persoon, die zich niet ontzag, om, ten aanschouwe van Lodewijk XV, te „smousen". En hij vertelt dat, als iets, dat niemand behoeft te bevreemden. Trouwens, hij had reeds in de vorige eeuw zulke schandaaltjes beleefd. Bovengenoemde hertogin van Orléans gewaagt van een hertog van Nassau, die in Versailles 20,000 livres had verloren aan eenige dames. Ze voegt er bij : „Ik geloof, dat die dames hem te pakken hebben gehad; want ze hebben daar slag van, naar men zegt." Dat valsch spelen noemde men euphemistisch ubien jouer" : ook ver van Versailles was men daar niet vies van. Zoo gewaagt een onuitgegeven brief van een speeltafel te Aix les Bains, waar zekere hooge dames een aanzienlijken Piemontees met slinksche streken wisten te plukken.

Het spel is de uitspanning bij uitnemendheid voor die maatschappij van leegloopers. Vooral het uit Venetië overgewaaide bassetspel bracht de hoofden op hol. Reeds bij 't verlaten van het klooster leerden de dametjes het. Vrouwen bestalen haar mannen, kinderen hun ouders, om aan hun speelzucht te voldoen- Lakeien keken soms over de schouders van hun meesters, om hun, als een gunst, verlof te vragen, hun geheele traktement op een enkele kaart te zetten. Dat was reeds in de vorige eeuw begonnen. Toen reeds had Madame de Montespan in een enkelen nacht viermaalhonderdduizend pistolen gewonnen en, een jaar of wat later, de beroemde Vendöme met één slag zijn paleis verloren. Een vermakelijke bijzonderheid lezen we omtrent de gierige mevrouw Du Chatelet, toen ze 84,000 livres had verloren bij een soortgelijke gelegenheid. Ze kon niet zoo maar dadelijk zooveel geld missen, en daarom gooide de winner het op een accoordje. Uit vrees van niets te zullen krijgen, deed hij afstand van de helft.

Trouwens, het hoog spelen was een ziekte des tijds, ook in Italië en elders. Bepalen we ons echter tot Erankrijk. Daar heerschte de kwaal ook ver van Versailles en Parijs. Vooral in onuitgegeven brieven heb ik daarvan treffende staaltjes ontdekt. Een daarvan is dat van mevrouw Chartrain de Bourbonne, wier gemaal voorzitter was van het Bourgondische Parlement. Die dame verloor op zekeren avond