REFERENDUM EN VÓLKS-INITIATIEF IN ZWITSERLAND.

211

leend; dat in 1887 eene wijziging der patenten werd goedgekeurd ; dat in 1890 een groote meerderheid aan verplichte verzekering van werklieden haar zegel hechtte; dat in 1891 het voorstel tot oprichting van eene nationale bank met uitsluitende bevoegdheid tot uitgifte van banknoten werd aangenomen en eveneens een voorstel om als pressiemaatregel tegenover Frankrijk nieuwe beschermende rechten in te voeren.

Daarentegen werd met groote meerderheid een voorstel verworpen om den Centraalspoorweg over te nemen, een voorstel waartegen sommigen waren, omdat zij in het algemeen tegenstanders waren van staatsspoorwegen en anderen, omdat zij het aantal rijksambtenaren niet zonder dringende noodzakelijkheid wilden vergrooten.

In 1894 verwierpen de kiezers een amendement op de Constitutie, waarbij aan de vertegenwoordiging de bevoegdheid zou worden verleend regelen op de organisatie der arbeiders vast te stellen.

Deze stemming had een bepaald anti-sociaal-democratisch karakter, vermits de kiezers de vrees koesterden, dat het lid worden van eene vakvereeniging voor de arbeiders verplichtend zou kunnen worden gesteld.

Wijders werd uit afkeer van verdere centralisatie een voorstel verworpen om een staatslucifersmonopolie in te voeren en om dezelfde reden eveneens een voorstel om het leger meer onder de bevelen van de Centrale regeering te brengen. Tegen het laatste voorstel waren vooral de fransche en italiaansche kantons gekant.

Met de invoering van het referendum voor bondswetten ging die voor kantonale wetten gepaard. Dat Wallis hierin was voorgegaan, vermeldden wij reeds boven. In 1856 nam Solothurn het besluit, dat voor elke wet door een bepaald aantal burgers het referendum kon worden geëischt en in 1858 en 1861 namen Neuchatel en Waadtland het verplichte referendum voor alle groote uitgaven aan. Geleidelijk volgden toen ook andere kantons, zoodat op dit oogenblik in alle kantons het verplicht referendum voor wijzigingen in de grondwetten bestaat, terwijl alle behalve het streng katholieke en reactionaire Freiburg bepalingen om-