208

CAESARS GALLISCHE VELDTOCHTEN

verschillende datums droegen. Cicero verklaarde hem dit door te schrijven, dat Oppius gewoonlijk een bepaalden dag stelde voor het vertrek der boden, maar dat door toevallige omstandigheden dit vertrek vertraagd was, waardoor hij nog een tweeden brief kon medegeven, die later geschreven was.

Zoo kreeg Quintus bij een andere gelegenheid er een van hem, waarvan een gedeelte te Arpinum en een ander gedeelte een week later te Rome geschreven was. Zoo schreef hij in October 54 aan Atticus, dat hij te gelijkertijd een brief van Caesar en een van Quintus van de kust van Brittannie gekregen had, waarvan de laatst geschrevene den datum 25 September droeg. Gelijk te Rome Oppius, zoo was in Gallie Balbus, uit Gades, wiens burgerrecht Cicero nog kort te voren verdedigd had, Caesar's agent.

Over den tijd die voor de overbrenging der brieven noodig was, hebben wij meerdere gegevens uit de dagen der expeditie naar Brittannie. Een brief van Quintus, die den 10den Augustus uit Brittannie verzonden werd, kwam den 13den September in Cicero's handen; deze was dus 33 dagen onderweg. Cicero bevond zich toen echter niet te Rome, maar te Arpinum op zijn goederen. De koeriers, die den 20sten September te Rome aankwamen, hadden 27 dagen gebruikt, zij waren dus 23 Augustus uit Brittannie gegaan. Eindelijk was de zending van 25 September, welke 24 October aankwam, 29 dagen onderweg geweest. Wij zien dus dat de brieven uit Brittannie ongeveer een maand noodig hadden om Rome te bereiken. Van Samarobriva in Gallie, waar Caesar in den winter 54/3 zijn hoofdkwartier had, zal de duur der zending wel niet veel korter zijn geweest. Tegelijk blijkt uit de aangevoerde voorbeelden, dat niet zeer lange tusschenruimten tusschen de zendingen lagen: 14 dagen, 8 dagen en 3 weken. Daarbij werd de regelmatigheid een weinig verstoord dooide expeditie over zee. Toch gingen ook toen twee maal per maand boden. De laatste maal, toen er drie waken tusschen het vertrek der boden lagen, toonde Cicero zich bezorgd: ,/ik heb nu reeds 50 dagen lang geen bericht van u uit Brittannie gekregen, en ik ben bezorgd, omdat