HEEFT HET KAPITALISME AFGEDAAN?

„kapitalisme" er niet over denken zouden, ze te veroordeelen. Het is de resultante van een oneindige verscheidenheid van experimenten, die door geen enkel star dogma worden geeischt; en het is voortdurend aan verandering onderhevig. Anderen zouden weer, volgens een afgezaagd cliché, als definitie voor „kapitalisme" willen geven: „voortbrenging, die meer op het maken van winst dan op gebruik gericht is." Maar dat is een zinledige phrase. Het is onmogelijk, winst te maken, als men geen dingen produceert, die de menschen gebruiken willen; en dat er winst gemaakt wordt, is het beste bewijs, dat dit laatste het geval is geweest.

Misschien is wel de meest doeltreffende definitie van dit evasieve woord deze, dat het kapitalisme een systeem is, hetwelk particuliere personen veroorlooft, om volgens regelen, die door den Staat zijn vastgesteld, ondernemingen op touw te zetten, het daartoe noodige kapitaal te verschaffen of te leenen en de winsten, die na aftrek van alle onkosten mochten overblijven, aan zich te trekken. Er zijn echter belangrijke gebieden, waarin de ondernemingsvrijheid öf niet bestaat öf door den Staat in hooge mate beperkt is; die gebieden worden öf door den Staat gereserveerd voor den eenen of anderen tak van overheidsbestuur, öf in handen gegeven aan monopolies (b.v. spoorwegmaatschappijen), die door den Staat verleend zijn en tot zekere hoogte door hem bestuurd of gereglementeerd worden. Tot nog toe is de productie voor het grootste gedeelte overgelaten aan het vrije particulier initiatief en aan de concurrentie, die dit met zich brengt; maar zelfs hiervoor stelt de Staat veelal regelen door middel van wetten op vennootschappen, op fabrieksarbeid, enz. Het aan regelen gebonden particulier initiatief is nog steeds de voornaamste drijfkracht van ons productiestelsel; en dit is, naar wij moeten aannemen, hetgeen met „kapitalisme" bedoeld wordt.

Heeft dit stelsel afgedaan? Zeker niet voor zoover het de productie betreft. De enorme uitzetting van het productievermogen van de wereld, die in de laatste eeuw heeft plaats gehad, is ongetwijfeld te danken aan de onbegrensde vruchtbaarheid en vindingrijkheid van den particulieren ondernemingsgeest, die gestadig en rusteloos op zoek is naar