KNUT HAMSUN JO JAAR.

259

den omvangrijker, boeken van twee deelen met veel personen en een kijk op de maatschappij. De beroemdste van deze groote romans is „Markens gröde"1). Heden ten dage is dat zeker Hamsun's meest gelezen en meest bewonderde boek. Het maakte den auteur tot volksdichter, verschafte hem den Nobelprijs voor letterkunde, het werd ook in het Engelsch vertaald en een van de overal aanwezige impressario's in Engelsche literatuur, H. H. Wells, heette „den nieuwen Skandinavischen schrijver" in warme bewoordingen welkom.

Indien zich buigen voor het oordeel der menigte het domste is wat een criticus doen kan, dan is op één na het domste dat oordeel reeds aanstonds en voor altijd voor onjuist verklaren. Wie altijd met velen in tegenspraak is, maakt zich ten spot van de menigte.

Dus: zoover mogelijk afgezien van wat om die boeken heen is, zijn er dan in Hamsun's werken van de laatste twintig jaar trekken, aan alle gemeen, die het recht geven tot een ongeveer gelijke waardeering ervan?

Tot op zekere hoogte zijn die er. Van en met „den sidste Glede" (de laatste vreugde) tot en met „Landstrykere" (Zwervers) kunnen wij zeggen dat de samenleving als actief bestanddeel in Hamsun's werken haar plaats heeft gekregen. Sociale samenhang en sociale ontwikkeling worden aangeduid, een bepaalde sociale kijk doet zich gelden: voor een deel wordt een breede plaats ingeruimd voor zuiver actueelpolitieke beschouwingen.

Uitgangspunt voor deze beschouwingen is een romantischconservatieve levensopvatting. Dat is een geluk bij een ongeluk. Alle ervaring wijst uit, dat radicale theorieën heel wat sneller verouderen dan conservatieve. Wat vandaag radicaal is, zal na vijftig jaar iets zeer naiefs of iets tot in het vervelende banaals en gewoons geworden zijn. Maar de conservatieve levensbeschouwing, de kern er van, blijft zich zelf in alle tijden gelijk. Er is geen wezenlijk verschil tusschen Hamsun's klachten over het verderf en de slechtheid van onzen tijd en het jammeren van Cato den oudere over de

1) In het Nederlandsen vertaald onder den titel: „Hoe het groeide."