EEN NIEUWE WEG DEN MENSCH TE LEEREN KENNEN.

325

Deze enkele proef is voldoende om begrijpelijk te maken, welk een voortreffelijken grondslag voor waarneming van psychische verschijnselen men in de werkzaamheid der speekselklieren heeft. De eenvoudige en gemakkelijk te verklaren rol dier klieren laat een sterke vereenvoudiging toe bij proeven met een meer ingewikkeld onderzoekmateriaal. Op dezelfde wijze als hierboven door het licht wordt het dier door verschillende dingen of omstandigheden of geheel toevallige eigenschappen geprikkeld, die op zich zelf voor de werkzaamheid der speekselklieren van geen beteekenis zijn.

Licht, geluiden, zekere eigenschappen van reuk, die uit zich zelf geen invloed op de speekselklieren hebben, kunnen door daartoe geschikte proefnemingen dien invloed verkrijgen. En de proefnemingen wijzen uit, dat als irritator der speekselklieren niet alleen eigenschappen der stof zelf kunnen dienen, maar dat tevens ook het milieu, waarin de gegeven voorwerpen voorkomen of waarmee ze op de een of andere manier verbonden zijn, een prikkel teweeg brengen: het vat, waarin ze zich bevinden, het meubel waarop ze staan, de kamer waar de handeling plaats vindt, de menschen die de voorwerpen brengen, zelfs het geluid, dat die menschen maken, ook al zijn ze op het oogenblik niet te zien, hun stem, het klinken van hun voetstappen — dat alles kan onder psychische proefnemingen tot prikkels voor de werkzaamheid der speekselklieren worden ontwikkeld.

Prikkelend op de speekselklieren werkt een ding op een afstand niet enkel door het gezamenlijk complex van zijn eigenschappen, maar ook door deze ieder afzonderlijk. Houdt men een hond een hand voor, die naar vleesch ruikt, dan is dat genoeg om de speekselklieren te doen reageeren. Zoo is het ook met het gezicht van voedsel op een afstand, dus alleen met de lichtwerking er van. Maar de gezamenlijke werking van al de verschillende eigenschappen van het voorwerp tegelijk levert altijd een zekerder en sterker effect op; de som der prikkels werkt dus krachtiger dan de enkele prikkel.

Een voorwerp op een afstand werkt op de speekselklieren niet alleen door zijn blijvende eigenschappen, maar ook door toevallige, of zoodanige, die er opzettelijk aan gegeven worden.