DE CRISIS VAN HET DETERMINISME

de klassieke theorieën van de mechanica van Newton. Haar beteekenis was gedurende dertig jaar en is voor een groot gedeelte nog op heden, het mysterie der moderne natuurkunde, zij is de onvindbare lettergreep in het kruiswoordraadsel der Natuur. We moeten hier op een belangrijk feit wijzen, de constante h heeft een uiterst kleine waarde in verhouding tot de grootheden, die voorkomen in de verschijnselen op onze schaal. Dit is de reden waardoor haar bestaan zich pas aan onze aandacht opdrong, toen we de structuur van de materie leerden bestudeeren, d.w.z. de verschijnselen op atomaire of sub-atomaire schaal.

We moeten nu nader preciseeren op welke wijze de hedendaagsche theorieën er toe gekomen zijn golfbewegingen te verbinden met materiedeeltjes. We moeten daarvoor nog even zoo eenvoudig mogelijk uitleggen wat men een golf noemt. Men kan zich een voorstelling maken van een enkelvoudige golfbeweging door te denken aan een serie watergolven, die elkaar met regelmatige tusschenpoozen opvolgen; de afstand tusschen twee golfkoppen noemt men de golflengte en de hoogte noemt men de amplitudo. De golflengte en de amplitudo zijn de twee grootheden, die een enkelvoudige golfbeweging karakteriseeren. (Indien althans de voortplantingssnelheid van de golfbeweging in het medium gegeven is.) Een dergelijke enkelvoudige golf wordt dikwijls monochromatisch genoemd, een naam, die aan de optica ontleend is. Maar men kan zich ook complexere golfbewegingen voorstellen, die gevormd worden door superpositie van monochromatische golven. Om een dergelijke complexe golfbeweging te definieeren moeten alle golflengten en alle amplituden van alle samengestelde golven bekend zijn of alweer, met een analogie ontleend aan de optica, men moet de spectraal-ontleding van de complexe golfbeweging kennen.

Ik heb hierboven reeds gezegd, dat de natuurkundigen na een langdurige studie van de quantumverschijnselen tot de overtuiging waren gekomen, dat in de materie-theorie het begrip golf aan het begrip deeltje verbonden moet worden. Allereerst heeft men opgemerkt, dat men de beweging van een deeltje, dat zich met een bepaalde snelheid beweegt,