154

DE PHYSICA VAN HET HEELAL.

komt de omzetting van massa in stralen overal voor, daarentegen de omgekeerde omzetting nergens. Er kan geen materie uit stralen ontstaan en radioactieve atomen, die eens verbrijzeld zijn, kunnen niet opnieuw gevormd worden. Het gebouw van het heelal brokkelt af en lost mettertijd op en een nieuwe opbouw schijnt niet mogelijk. De tweede hoofdwet der thermodynamica dwingt het stoffelijke heelal, zich steeds in dezelfde richting, langs dezelfde baan te bewegen op een weg, die alleen in dood en vernietiging eindigen kan.

DE AANVANG VAN HET HEELAL.

Het einde van dezen weg is gemakkelijker na te gaan dan het begin. De atomen, die zich zelf thans vernietigen om het licht en de warmte van de sterren te leveren, kunnen blijkbaar niet steeds als atomen aanwezig geweest zijn; ze moeten hun levensloop op een niet oneindig ver achter ons gelegen tijdstip begonnen hebben; dit vestigt onze aandacht op het ontstaan der materie als op een gebeurtenis, die ééns voorkwam, of een reeks van gebeurtenissen was of een voortdurend verschijnsel is. Wanneer wij een wetenschappelijke verklaring van deze schepping verlangen, kunnen wij ons voorstellen, dat stralende materie van alle golflengten beneden 0,13 maal een billioensten centimeter in de ledige ruimte uitgegoten werd; het is denkbaar, dat zulke stralen zich tot electronen en protonen zouden kunnen kristalliseeren en tenslotte atomen vormen. Wanneer wij een concreet beeld wenschen, kunnen wij ons voorstellen, dat de vinger Gods den aether in beweging stelde. Wij kunnen deze grove veraanschouwelijking vermijden, wanneer wij hierop den nadruk leggen, dat ruimte, tijd en materie met elkaar en wel onscheidbaar als één enkel stelsel te beschouwen zijn, zoodat het geen zin heeft, van ruimte en tijd te spreken als van iets, dat bestond vóór het aanwezig zijn van materie. Zulk een opvatting is niet alleen in overeenstemming met oude metaphysische theorieën, maar ook met de moderne relativiteitstheorie. Het heelal wordt dan een begrensde afbeelding van bepaalde tijd- en ruimte-afmetingen; de protonen en de