DE AANVALLEN OP HET LIBERALISME

Thans zijn het de vrijheid en het liberalisme, die in de geheele wereld worden aangevallen. Wat zal ons gedrag zijn tegenover die aanvallen?

Het eerste dat men te doen heeft, zal zijn, zich rekenschap te geven van de strekking van deze aanvallen tegen de vrijheid, die tot dusver als zulk een groot goed beschouwd werd. Na overweging en nadenken zal men zien, dat deze aanvallen, op politiek gebied, op geen solide basis berusten. Ongetwijfeld kan niet ontkend worden, dat de vrije instellingen niet al de weldaden hebben opgeleverd die men ervan verwachtte; maar de oorzaak daarvan is de onvolmaaktheid der menschelijke natuur. Napoleon heeft gezegd, dat „om een waarlijk vrij volk te hebben, de geregeerden, allen, deugdzame menschen, en de regeerders goden moeten zijn." Met andere woorden, het evangelie van de vrijheid gaat uit van een menschheid, die zonder ophouden zal streven naar innerlijken vooruitgang, d.w.z. die meer en meer intelligent, meer en meer onbaatzuchtig en meer en meer van een publieken geest bezield zal worden. Wanneer de vrijheid een teleurstelling schijnt te hebben gebracht ten aanzien van hetgeen men van haar verwachtte, is de oorzaak daarvan niet in de vrijheid zelve gelegen, maar in deze menschelijke natuur die nog niet tot genoegzame rijpheid is gekomen om de vrijheid op haar juiste waarde te schatten, om er gebruik van te maken en ervan te genieten. Hetgeen noodig is, dat is niet eene vermindering of beperkingen van de vrijheid, maar eene betere menschheid om de vrijheid te begrijpen en in practijk te brengen. Een intellectueele en moreele tucht, ziedaar de schreeuwende behoefte van onzen tijd.

Het is op economisch gebied, dat deze tegenstanders van de vrijheid hun beste wapenen zoeken en vinden. Men kan niet ontkennen, dat de vrijheid te dikwijls tot ongebondenheid heeft geleid en dat men te dikwijls van haar naam misbruik heeft gemaakt om een valsche leer goed te praten, die eenerzij ds het individu vrij zou laten om naar hartelust aan zijn zucht naar winst te voldoen, zelfs dan wanneer hij daarmede de hoogste denkbeelden der menschheid zou verloochenen, en die anderzijds zich met alle middelen zou verzetten tegen die essentieele en verreikende sociale hervormingen, waarvan de verwezenlijking het voornaamste object