DE AANVALLEN OP HET LIBERALISME

van hun rechtvaardigheid en hun geschiktheid om die problemen op te lossen. Men kan niet meer volstaan met de oude leuzen te herhalen. Hoe juist en practisch zij eertijds ook mogen geweest zijn, men zal daaraan een commentaar moeten toevoegen die aantoont, door redeneering en door daden, dat de beginselen van het liberalisme altijd een constructief antwoord kunnen geven op de vragen van het heden, en dat zij geen behoefte hebben aan dwang, in welken vorm ook, om van hun hooge beteekenis te doen blijken.

Men mag veilig zeggen dat dwang, behalve dat hij tegen de borst stuit, en zelfs al moge hij tijdelijk als middel kunnen dienen in revolutietijd, volstrekt onbruikbaar is als duurzaam beginsel van economische of politieke organisatie. En dat is het geval, eenvoudig omdat de menschelijke natuur weigert hem te aanvaarden. Neem een oogenblik aan dat alle menschen op een goeden dag, plotseling, op hetzelfde sociale peil werden gebracht: vóórdat de dag ten einde zou zijn, zullen de verschillen zich reeds bij duizenden hebben vertoond. Die verschillen zijn, men beseffe dit goed, volstrekt noodig voor den menschelijken vooruitgang en het menschelijk geluk. Daarom is de philosophie van den economischen, socialen en politieken dwang van het begin tot het einde valsch. Men heeft dien in alle vormen beproefd: hij is in alle vormen mislukt. Er is niets nieuws in het communisme. Dat was de toestand van de menschheid bij de geboorte van de beschaving. Met de voor alle menschen gelijke pap van het communisme begon de menschheid en vandaar uit ontwikkelde zij zich verder; en hoe sneller de individueele verschillen, karaktereigenschappen en bekwaamheden tot ontwikkeling kwamen, des te sneller, des te grooter was de wezenlijke vooruitgang van het menschelijk geslacht, des te evidenter zijn welvaart en zijn comfort, des te dichter naderde de menschheid haar verhevenste idealen.

Het erkende doel van den meer verzachten vorm van den dwang die het socialisme is, is voor een voornaam deel in harmonie met de leerstellingen van het ware liberalisme. De liberaal echter gelooft, belijdt en beijvert zich aan te toonen, dat dit doel bereikt kan worden zonder eenigerlei schending van de beginselen van het liberalisme en zonder welken dwang ook te stellen in de plaats van het liberalisme.