DE ECONOMISCHE GESCHIEDENIS VAN FRANKRIJK

Spanje gaan — wagens, tuinlieden, timmerlieden enz. — en het grootste deel van hun hooge verdiensten mee naar huis terugnemen. Het is — zegt men — om de Franschen te verrijken, dat de Spanjaarden den grond van het Eldorado bewerken.

II

De crisis van 1559 zou, als elke normaliseeringscrisis, waarschijnlijk wel een oplossing hebben gevonden langs den weg van eenige financieele débacles, indien niet twee gebeurtenissen hadden plaats gevonden, eenerzijds de uitbarsting van de burgeroorlogen, die op den dood van Hendrik II volgden en meer dan dertig jaren duurden; anderzijds het feit, dat de duurtegolf, die over Spanje was heen gegaan, destijds Frankrijk had bereikt, grensland van Spanje, laten wij het niet vergeten, niet alleen langs de Pyreneeën, maar ook langs de Saöne en de bronnen van de Oise.

Dit verschijnsel van de snelle stijging der prijzen sticht verwarring onder de tijdgenooten, die niet alleen de rekenmunt, de „livre tournois", maar ook de werkelijke munt zien afbrokkelen. Men doet wel een wanhopige poging, in 1577, om het pond te stabiliseeren, om er een derde van het gouden schild van te maken. Maar, in tegenstelling met hetgeen in Engeland gebeurde, faalt die poging.

Wat waren de consequenties van die monetaire revolutie? Evenals in alle tijden van inflatie loopt de hausse der prijzen uit op een soort onteigening van de klassen, die van hun inkomsten leefden, ten bate van de schuldenaren. De kleine adel, die van zijn renten leefde, zag deze — daarover bestaat geen twijfel — verdwijnen. Dezen toestand overleefden slechts die families, welke hun huizinge verlieten om in de dienstbaarheid van het Hof te gaan leven. Zeer dikwijls werden de gronden van den adel tegen lagen prijs opgekocht door de burgers der steden, die in den handel of in openbare functies rijk waren geworden, en op hun beurt stamvader van edellieden worden. De boeren hadden de groote voordeden van deze revolutie moeten trekken, maar de godsdienstoorlogen, zich uitende in systematische plundering van landgoederen en vernietiging van vee door de legers