wat is waarheid?

geen vijftig keer achter elkaar zal uitkomen. Dat is nog nooit voorgekomen, hoewel het theoretisch zeer wel mogelijk is. Maar ik ben er nog zekerder van, dat rood niet vijfhonderd keer achtereenvolgens zal uitkomen. Die verschillende zekerheden beantwoorden aan waarheden, die eveneens verschillend zijn.

Laat ons vóór alles waarheid niet met werkelijkheid verwarren. De waarheid is niet alleen de werkelijkheid. Het is een werkelijkheid, die men verklaart. Van het oogenblik, dat men haar verklaart, geeft men haar het karakter van betrekkelijkheid en bijgevolg van onzekerheid. Zeker, alle werkelijkheden zijn gelijkelijk reëel. Maar alle waarheden zijn niet gelijk waar, want de uitdrukkingen vervormen haar. Vaak zijn zij zeer ingewikkeld en dan is het onmogelijk haar het karakter van het absolute te geven, dat toepasselijk is op het woord, dat haar zeer na staat, de realiteit of werkelijkheid.

wetenschappelijke waarheid.

Voor de wetenschappelijke dingen is waarheid en werkelijkheid één. Maar in de gewone taal bedienen de geleerden zich niet van het woord waarheid om een wetenschappelijk feit te karakteriseeren. Zuurstof verbindt zich met waterstof om water te vormen. Onweersprekelijke werkelijkheid — dus waarheid. Door een sterke electrische vonk te laten gaan door een mengsel van 2 deelen waterstof en één deel zuurstof, bij een warmte van 20 graden onder een kwikdruk van 760 mm zal zich, zonder vermenging van eenig ander lichaam in het gasmengsel, altijd een vlam, warmte en water vormen.

Wij kunnen tegenspraak van deze waarheid niet dulden. Maar deze waarheid geldt slechts onder de bovengenoemde voorwaarden. Inderdaad zal de verbranding niet plaats hebben, wanneer de temperatuur heel veel hooger wordt. Bijv. bij temperaturen van meer dan 2000 graden verbinden zich zuurstof en waterstof niet meer en het water ontleedt zich.

In de minder exacte wetenschappen dan de scheikunde en de natuurkunde, waarbij de voorwaarden, waaraan de