WAT IS WAARHEID?
mate, terug kan komen op de hypothese van Newton over emanatie.
Wie weet of de waarheden, die nu worden erkend, straks geen dwalingen zullen blijken te zijn? Kunnen wij met betrekking tot de wetenschap niet zeggen: waarheid in 1833, dwaling in 1933? En hoe zal het zijn met onze hedendaagsche waarheden voor de geleerden van de dertigste eeuw, en de honderdste eeuw? Het is ontstellend, als men daaraan denkt.
Men moet dus zeer voorzichtig zijn in zijn verzekerdheid van een wetenschappelijke formule, zoodra er een deel theorie en een restje onzekerheid bij is.
Met Einstein, meen ik, heeft men gezegd, dat de maximum snelheid van een mechanisch gebeuren gelijk of kleiner was dan die van het licht (driehonderd duizend km per seconde). Maar zou men niet kunnen veronderstellen, dat eens veel grootere snelheden in de mechanische wereld zullen worden ontdekt? De verzekering van Einstein is dus niet een waarheid: het is een hypothese.
Ons wordt verzekerd, dat de afstand, die ons scheidt van zekere nevelvlekken, honderd millioen lichtjaren bedraagt. Het is erg ver; en het is geoorloofd te gelooven, dat hier eer sprake is van een hypothese, en zelfs van een samenstel van hypothesen, dan van een waarheid.
De werkelijke waarheden, onloochenbaar waar, zijn de werkelijkheden in onze directe omgeving, die ons omringen, die welke men zou kunnen toetsen! D.w.z. de feiten, die wij kunnen voelen en tasten, gecontroleerd door wetenschappelijke experimenten, zonder dat wij gekunstelde bewijsvoeringen noodig hebben.
De mechanische wereld, temidden waarvan wij ons bewegen, vertoont waarschijnlijk slechts schijnbaarheden, verschijningen, maar die voor de menschelijke psychologie waarheden zijn.
Ik wrijf over phosphor, het geeft warmte af en licht, witte deeltjes phosphorzuur. Wanneer dat brandende phosphor mijn huid raakt, verbrandt deze en pijn ontstaat. Ziedaar werkelijkheden, moeilijk te betwijfelen. Maar de twijfel wordt gedeeltelijk gewettigd, wanneer men zegt: de wrijving van phosphor verandert in warmte; de warmte bepaalt de ver-