WAT IS WAARHEID?

stuk het voorkomt, dat een edelman wordt ondervraagd over het verleden van een vrouw, een verleden, dat hij als vrij avontuurlijk kende: hij zegt, dat zij in niets schuldig is. ,,In niets? Zweer het op uw eer!" ,,Op mijn eer," zegt hij, „zweer ik het." En hij denkt erbij: „Er is een ridderlijkheid, die iemand hard valt!"

Liever dan het geluk van een geheele familie te verstoren moet men onwaarheid zeggen. Labiche heeft een amusant stuk geschreven, getiteld: „Moet men het zeggen?" En met recht trekt hij de gevolgtrekking, dat men het niet moet zeggen.

Men beweert dikwijls, dat de diplomaten moeten liegen. Maar dat is een ware misdaad, en meer dan een misdaad, een verkeerd begrip, een dwaling. Montesquieu heeft ergens gezegd: men heeft den -plicht voor zijn vaderland te sterven, men heeft niet het recht voor het vaderland te liegen.

Bovendien eindigen die vaderlandslievende leugens altijd slecht. De waarheid treedt aan het licht, wat er ook gebeure.

Wij hebben geruchtmakende voorbeelden gehad in politiek van recenten datum. Heeft een Duitsch diplomaat in de laatste dagen van Juli 1914 niet durven beweren, dat Fransche vliegtuigen over Neurenberg waren gevlogen? Nu ik het over den vreeselijken oorlog heb, zij het mij vergund een herinnering op te rakelen als bewijs hoe volkomen eerbiedwaardige menschen, geloovende misschien de waarheid te zeggen, de reinste leugens kunnen volhouden. In de eerste dagen van Augustus 1914 verzekerde mij een dame, dat haar zuster een Duitsch schip in Cherbourg had gezien, dat drie duizend Belgische kinderen meevoerde van wie de Duitschers de handen hadden afgesneden. Deze beschuldiging is nog onwaarschijnlijker dan wat de Duitschers beweerden, n.1. dat Belgische vrouwen spelden prikten in de oogen van Duitsche gevangenen. Maar een algemeene zinneloosheid had zich op dat oogenblik van de geesten meester gemaakt, zoodat het onmogelijk was te weten wat waar was. Helaas! de leugens hebben, zelfs al zijn zij onwaarschijnlijk, een sterk doordringensvermogen. Is er niet een boek geschreven (een roman) over De Kracht van de Leugenl