zweden: het land, waar het kapitalisme

Hier heeft zich een proces van socialisatie afgespeeld, ongewoon, rustig, gestadig. Toch werd er geen utopische staat beoogd volgens de regels van de een of andere willekeurige theorie. Een practisch doel werd nagestreefd, namelijk de kosten van levensonderhoud goedkooper te maken; bij alle hervormingen heeft het algemeen belang voorgezeten. Het doel wordt in de partij-leuze van de Sociaal-Democraten aldus uitgedrukt: „Huiselijk comfort voor alle klassen". Meer niet.

En het is gelukt. De levensstandaard in Denemarken en Zweden is de hoogste van Europa geweest. (In Noorwegen was die standaard lager door uitgestrekte onbebouwbare landstreken, door de guurheid en afgelegenheid van een groot gedeelte van het land.) Ofschoon een nauwkeurige vergelijking moeilijk te maken is, is toch wel aan te nemen, dat de levensstandaard van de groote massa van het Zweedsche en Deensche volk hooger is geweest — en het nog is — dan die van de groote massa in Amerika. Dit zijn tevens de meest moderne landen van Europa, met meer auto's en telefonen per hoofd en meer electrische verbindingen in verhouding tot de dichtheid van de bevolking.

Dat de Scandinavische landen een planmatige politiek van bezuiniging in het huishouden hebben gevolgd, heeft hen niet kunnen behoeden voor de slagen van de crisis. Het is thans duidelijk gebleken, dat het internationale geld- en handelsverkeer zoo ingewikkeld was, dat het niet uit zijn voegen gerukt kon worden zonder elke natie ter wereld — men zou haast kunnen zeggen iedereen — schade te berokkenen. Zelfs in Rusland, waar de geheele economische politiek, de binnenen buitenlandsche handel in één hand zijn gebracht bij den Staat, zijn de grootsche hinderpalen bij het opbouwen van een industrieele samenleving juist ontmoet bij den internationalen handel. Aangezien de Scandinavische landen van twintig tot vijf en twintig percent van hunne waren naar de internationale markten hebben verscheept, is het te begrijpen, dat ook zij gedurende de laatste drie jaren de nadeelige gevolgen van de over de geheele wereld verbreide werkloosheid hebben ondervonden.

Dank zij hun planmatige politiek van bezuiniging in het