zweden: het land, waar het kapitalisme

naar de kosten van electrische peertjes. Ondanks het feit, dat de trust de geheele Europeesche markt beheerschte, ontdekten de onderzoekers de meest tegenstrijdige prijsverschillen tusschen het eene land en het andere. De prijs van een 25 watt lamp was in Zweden 37 Amerikaansche centen, in Nederland en Duitschland 30, in Denemarken 27, in Hongarije slechts 18, en in Engeland 52.

Zorgvuldige berekeningen wezen uit, dat de uitgave aan kapitaal voor een up-to-date fabriek van electrische peertjes geen beletsel behoefde te zijn, aangezien dat neerkwam op minder dan de maandelijksche netto-winst van de verschillende coöperatieve vereenigingen in Zweden. Aangezien electrische peertjes een betrekkelijk onbelangrijk deel vormen van de gemiddelde uitgaven van een gewoon huishouden, werd er toch nog eenigen tijd gedubieerd, of de Unie wel haar geld in een dergelijke onderneming zou steken. Naar schatting kon een besparing van 12 Amerikaansche centen per lamp bereikt worden, hetgeen zou neerkomen op een jaarlijksche besparing van 1.500.000 dollars over het geheele land, en dit achtte men ten slotte toch alleszins de moeite waard. Een gelukkig toeval, dat toen plaats vond, gaf aan de beslissing den doorslag. Dank zij de fusie van twee lampenfabrieken van de trust kwam een technicus buiten betrekking, die in staat was om de oprichting en exploitatie van een moderne lampenfabriek te dirigeeren. (Er zijn slechts weinig dergelijke technici en de meesten hebben zich door contrakten op langen termijn aan de trust verbonden.) Bovendien kwamen tegelijkertijd de patenten, die de trust in handen had, vrij.

Niettegenstaande de vreeselijkste dreigementen van de trust bouwde de Unie haar fabriek. De opzet was, er van te maken een gemeenschappelijke Noord-Europeesche onderneming. Tijdens den bouw met door de Coöperatieve-Unie verstrekt kapitaal stelde men zich in verbinding met de Centrale Coöperatieve Vereenigingen in Denemarken, Noorwegen en Finland. Op 28 Mei 1931 kwam tot stand de NoordEuropeesche Luma-Coöperatieve-Vereeniging, welke de toen voltooide fabriek overnam. Aldus was de eerste echte internationale coöperatieve vereeniging tot stand gekomen, waarin de verbruiksvereenigingen een evenredig aandeel hadden en