DE GEWAPENDE PROFEET

gedacht om de kroon te aanvaarden. Het koningschap werd daarbij niet opgevat als een werkelijk koningschap bij de gratie Gods, als sluitsteen op de verovering van de macht door den charismatischen profeet; veeleer wilde Cromwell op die wijze aanknoopen bij de tradities van zijn volk en de revolutie leiden in de kanalen der traditioneele orde. De juristen verzekerden, dat de wetten van Engeland onverbreekbaar verbonden waren met de gedachte van het koningschap. In ieder geval moest Cromwell in verband met het verzet van het leger dit denkbeeld weer laten varen. Het is hem nooit gelukt tot de vastgewortelde wettelijke orde terug te keeren. Hij bleef het slachtoffer van de consequenties van zijn daden. Hij heeft hartstochtelijke pogingen gedaan om het koningschap te behouden. Hij wist, dat het het duidelijkste symbool was van het gezag. Maar hij werd ondanks zichzelf den weg op gedreven, die bij het schavot op het plein voor Whitehall eindigde. De schaduw van den beul stond nu tusschen hem en elke poging om een der leden van het koninklijk huis ertoe te brengen aan de revolutie een wettig karakter te verleenen. De onwettige, ongeordende krachten staken telkens het hoofd weer op. Cromwell trachtte zich te verzetten tegen de confiscatie van de groote landgoederen van den royalistischen adel. In een van zijn redevoeringen schilderde hij, hoe arme, opgejaagde lieden in lange rijen voor de deuren van de parlementscommissie stonden om hun schadeloosstelling geregeld te krijgen. Cromwell zelf was later, toen hij het stelsel der generaalmajoors invoerde, gedwongen de extra-belasting van den royalistischen adel met vernieuwde scherpte door te voeren. Cromwell was een van de eersten geweest, die de volledige uitroeiing der bisschoppelijke kerk hadden geëischt. De Engelsche Kerk, waarin zich het godsdienstige leven van Engeland met een merkwaardige continuïteit belichaamde, was in 1688 een der hoofdbruggen, waarover de overgang van de oude orde naar de nieuwe mogelijk was. Toen hij haar vernietigde, brak Cromwell deze brug af. Hij wilde zich aan datgene vastklampen, wat het karakter der autoriteit droeg. Doch hij verwoestte vaak maar al te veel van datgene, waarop hij een nieuwe orde had kunnen grondvesten.