DE OCTOBER-REVOLUTIE IN SPANJE

werd, was de ontgoocheling van het proletariaat grenzenloos. Zij zagen, wat reeds was gedaan en waarmee verder nog gedreigd werd: het stopzetten der agrarische hervorming; vergunning aan de religieuse orden om hun scholen aan te houden, in strijd met de bepalingen der grondwet, wederinvoering van hongerloonen op het land; verleening van amnestie aan alle monarchisten, toestemming voor hen, om weder in dienst van den republikeinschen staat te treden en herstel van een rijksbelasting ten bate der geestelijkheid, ook in strijd met de grondwet. Dit alles en wat zeker nog volgen zou, was Fascisme — niet openlijk en bruut, van onder op, uit niets tot macht, zooals in Italië en Duitschland — maar sluw en in het verborgen, zooals in Portugal, Oostenrijk en andere landen, waar de invloed der kerk groot is.

De strijd was onvermijdelijk. De opstand in Oostenrijk van Februari 1934 vervulde het Spaansche proletariaat, wel verre van het te ontmoedigen, met enthousiasme. Het had het gevoel, laat ons liever strijdend vallen, zooals in Oostenrijk, dan zonder strijd vermorzeld worden als in Duitschland. Een heldhaftige nederlaag draagt altijd vruchten. De geschiedenis is één relaas van moeitevol bereiken, van nederlagen van heden, die noodig zijn om een overwinning van morgen mogelijk te maken. Men dacht aan de Russische revolutie van 1905, zonder welke de revolutie van 1917 onmogelijk ware geweest.

Deze strijdlustige geest heerschte vooral in de organisaties der jongere arbeiders, die een merkbaar tintje hadden meegekregen van de communistische propaganda, meer speciaal van de Trotsky-variëteit en in socialistische kringen. Men zou kunnen zeggen, dat de revolutie het werk der jongere proletariërs was. De meeste der oudere leiders scheidden zich öf van de vereeniging af, öf werden in het kielwater der jongeren meegevoerd, zonder veel hoop te koesteren of een bepaald plan te hebben. Er waren schitterende uitzonderingen, maar het zou onvoorzichtig zijn, die thans te noemen, nu de rechterlijke macht gretig zoekt naar een centrale commissie of invloedrijke verantwoordelijke personen, om den toorn van de wet en van een verschrikte gemeenschap over hen te kunnen uitstorten. Wanneer alle bijzonderheden van deze uitgebreide en diepgewortelde revolutie bekend kunnen