DB ORDE DER JEZUITEK.

1019

Orde in Rusland werd opgeheven, hadden zij in Polen 22,000 lijfeigenen, die in een allererbarmelijksten toestand verkeerden 1). Hoe diep gezonken zijn de Katholieke staten iu Amerika. Hoe onkundig is de lagere bevolking in de Katholieke landen in Eurapa, vooral daar waar er niet eene gemengde bevolking van Roomschen en Protestanten is. Men vindt onder de Katholieken de meeste verstandelijke ontwikkeling in Duitschland. En toch in 1857 bevond men, dat de Roomsche Kerk slechts in 6 van de 207 grootere tijdschriften, en in 81 van de 1,234 kleinere bladen werd vertegenwoordigd; en dat tegenover 1,800 protestantsche boekhandelaars slechts 24 Katholieke stonden; en dat er twintig maal meer grootere protestantsche dagbladen dan Katholieke waren.

Zelfs in den bloeitijd der Jezuïtische scholen, dat is in de zestiende en zeventiende eeuw, werden alleen die vakken vlijtig bestudeerd, die niet de strekking hadden om den geest de vleugelen te doen uitslaan naar de hoogere gewesten. De Orde leverde uitstekende natuur- en meeten oudheidkundigen, maar noch wijsgeeren noch theologen van naam. Waar onder een volk de geest ophoudt tot de hoogere gewesten zich te verheffen, daar moet de geestkracht der natie allengs kwijnen. Denk aan Frankrijk's en Spanje's volk en overheid. Denk vooral aan de Zuid-Amerikaansche Staten.

Door het verkeerde doel, waarnaar deze Orde streefde, werd zij van zelf er toe gedreven, om de vijandin te worden van alle vrijheidszucht. Ziedaar eene andere oorzaak, waarom zij zoo veel maatschappelijk onheil sticht.

1) Als deze lijfeigenen door ziekte en ouderdom ongeschikt waren geworden tot den arbeid, dan zonden zij heu henen op de groote wegen, voorzien van bedelbrieven, om het medelijden van den voorbijganger op te wekken.

66*