1020

DE ORDE DER JEZUÏTEN.

De Hervorming der zestiende eeuw is niet te verklaren, als men niet in rekening neemt de zucht naar vrijheid, waartoe de volkeren toen ontwaakten. Zij wilden niet langer, als in de middeleeuwen, door de geestelijke en politieke heeren, als kleine kinderen, naar willekeur, worden behandeld. Godsdienstige en burgerlijke vrijheid zijn ten nauwste aan elkander verwant. De Jezuïten weerstaan beide. Zij zijn, tot op dén huidigen dag, de warmste voorstanders van het godsdienstig en staatkundig despotisme.

Waartoe heeft dit aanleiding gegeven? Dat de vrijheidszucht der volkeren, die, uit den aard der zaak, niet kon worden uitgeroeid, daar waar de geest der Jezuïten den boventoon had, tot ongodsdienstige bandeloosheid oversloeg. Als een stroom water, die in zijnen natuurlijken loop wordt gestuit totdat hij niet meer te stuiten is, braken de vrijheidsmannen, van tijd tot tijd, door alle maatschappelijke en godsdienstige perken met verwoestend geweld heen; totdat zij, voor eenen tijd althans, weêr in hunne vaart werden tegengehouden. De geschiedenis der Katholieke volkeren in deze eeuw is die eener gedurig terugkeerende liberale revolutie en ultramontaansche contra-revolutie. Op dit oogenblik heerscht het liberalisme in Frankrijk, terwijl het in Spanje met moeite behoudt wat het heeft. In Oostenrijk worstelen de liberale en ultramontaansche elementen met elkander. In België zijn ze nagenoeg in evenwigt. In Italië heerschen de eerste — tot hoelang?

Het Roomsch-Katholicisme is sedert de zestiende eeuw een revolutionair verzet tegen de godsdienstige en maatschappelijke orde, waartoe God toen de volkeren riep. De Jezuïten zijn de kampvechters in dezen wanhopenden strijd tegen de nieuwe orde van zaken, en alzoo grootendeels de oorzaak der revolutionaire en contra-revolutionaire woelingen, die vooral het Katholieke Europa aan eene onstuimige zee doen gelijken.