KERKRECHT EK KERKBEGRIP.

het verschil van opvatting van Kerkbegrip bij de Lutherschen en de Gereformeerden.

Uit den aard der zaak is het niet gemakkelijk van een werk van 700 bladzijden, dat in alle onderdeelen getuigt van een zoo grondige studie, en dat verdient in alle bijzonderheden bestudeerd te worden, een kort resumé te geven. Toch is dit niet geheel onmogelijk, omdat dit boek van den bekwamen Duischen Jurist, die door zijn arbeid voor de geschiedenis der Kerk vele theologen beschaamd maakt, en die voor hen door alles wat hij schrijft nieuwe banen heeft geopend, zich onderscheidt door een groote helderheid en zakelijkheid, en omdat Sohm hierin uitmunt boven velen zijner landgenooten, dat hij de groote hoofdzaak, waarop het eigenlijk aankomt, niet verbergt onder een stroom van geleerdheid, maar altijd duidelijk laat uitkomen.

Hij doet dit door reeds in zijn Inleiding voor den dag te komen met zijn grondgedachte, welke het gansche boek door telkens weêr de aandacht vraagt, en die ons dan ook voornamelijk zal hebben bezig te houden. Men mag het met die grondstelling niet eens zijn, men mag reeds bij den aanvang zeggen: hier schuilt een fout, die niet slechts van wetenschappelijken aard is, maar die geheel onze levensbeschouwing in den war moet brengen, toch zal men moeten toegeven, dat daardoor het boek geworden is tot wat het nu is, een boek, waarmede men te rekenen heeft, en dat bij onze geheele opvatting van Kerk, Kerkrecht en Kerkbegrip, recht van spreken heeft gekregen.

De grondstelling dan van Sohm's boek geeft hij in zijn Inleiding, slechts 4 bladzijden groot, maar zoo rijk aan gedachten, dat deze alleen reeds een bespreking overwaard is, en die grondstelling luidt aldus: Het Kerkrecht is met het wezen der Kerk in tegenspraak. Gedu-