34 BESCHRIJVING VAN JAVA.

den zeer veel ; aangekwee kten indigo, dé bast, de vrucht, of andere deelen van verfcheidene boomen en mindere gewasfen.'

Bosfchen van het kostelijk tekhout groeijen wel in Java\s meeste oostelijke gewesten, doch de beste vindt men meer binnen 's lands tusfchen Semarang en SU ddyn. Deze boom bemint eenen matig verhevenen op kleifteen rustenden grond, van eene ongelijke rots- of kiezelachtige oppervlakte. Hij heeft eene eeuw noodig tot zijnen vollen wasdom, doch wordt tot dagelijksch gebruik gewoonlijk gehouwen van zijn dertigfte tot zijn vijftigfte jaar. Velerlei andere foorten van timmerhout vallen in de overoude bosfchen, waarmede nog uitgebreide ftukken van Java bedekt zijn. Het furen-hbui pvertreft, in evenredigheid van zijne bijzondere ligtheid, alle "andere boomen in fterkte en duurzaamheid. De veel in de plaats van tekhout gebruikte wimgu of iketangi zal misfchien zijne weörga niet hebben in fchoonheid van bloefem. Het in verfcheidene ftreken overvloedige nangka-hom dient vooral tot het timmeren van huizen, en ander huisfelijk gebruik. Voor timmergereedfchap en fommige werktuigen is het fanurbout inzonderheid gefchikt, hetwelk in kleur naar mahagonij gelijkt, doch nog digter en zwaarder is. Geen bijzonder gewag kunnende maken van eene menigte an^ dere boomen, die deels door hunne hardheid, deels door hunne fraaije kleuren uitmunten, en tot allerlei deelen van fchepen, tot huisraad, tot kolen, of als brandftof gebruikt worden, noemen wij flechts nog den zeepboom, wiens vrucht dient om kleederen te wasfchen , den kafemak en den Jampang, die elk een bijzonder vernis levert, den wasboom, welks kernen eene brandbare welriekende olie geven, de bendudftruik, uit welken men elastike gom trekt, en de meest overal groeijende niatu, die eene foort van talk levert.

De luchts- en grondsgefteldheid van Java fchijnen, blijkens de proeven in de tuinen der Europeërs genomen , niet ongunftig voor den groei van de fijne fpecerijboomen , als muskaatnoten, kaneel, en . andere, die hier niet in het wild gevonden worden. Ook de wijnftok is in vorige tijden veel in de oostelijke deelen van {lit eiland aangekweekt geweest.

Wat de in de huishoudkunde nuttige dieren op Java

be-