8
DE ASTRONOMISCHE PLAATSBEPALINGEN
of punt gezet, maar wijkt een, door een spiegeltje (aan een spindraad opgehangen) op de seintafel teruggekaatsten lichtstraal (van een lamp) af, omdat het spiegeltje tengevolge van de stroomsluiting azimuthaal draait; een afwijking naar links of een naar rechts vervangt de punt of de streep van het MoRSE-alfabet. Bij de L.V.bepaling Makasser—Soerabaya kon Bali niet „uit de lijn genomen" worden, daar de kabel Bali—Soerabaya met MoRSE-apparaat werkt (zijnde slechts het gedeelte Bali—Sitobondo zeekabel en Sitobondo— Soerabaya landlijn) en te Bali de kabels dus niet aangekoppeld konden worden ; alle telegrammen van S. naar M worden dan ook te B. overgeseind en het werk der L.V.-bepaling M.—S. werd er dus door verdubbeld. Een dergelijk ,;uit de lijn nemen" van tusschenstations geschiedde o.a. met Curacao, toen aldaar in 1890 met den nieuwgelegden kabel Cuba—S. Domingo—Curacao—Caracas door twee Amerikaansche zeeofficieren, eerst die partieële L.Ve" werden bepaald en ten slotte Cuba—Curacas werd vastgesteld met uitneming van de tusschengelegen stations en waardoor als 't ware een proef op de som werd verkregen.
Nauwkeurigheidshalve worden bij zulke telegrafische L.V.bepalingen 6 a 7 avonden achtereen tijdsbepalingen genomen om de gevraagde correctie's te vinden en eiken avond op 4 sterren (waarvan 2 in het O. en 2 in het W. ten ongeveer gelijken topsafstand ter elemineering van fouten in de refractie). Is zulk een serie afgeloopen, dan verwisselen de waarnemers met hunne instrumenten onderling van station en wordt een tweede serie genomen.
Dit omwisselen van standplaats geschiedt tot elemineering van de persoonlijke fout der waarnemers. Behalve toch toevallige fouten bij de waarnemingen — ter opheffing waarvan zoo'n groot aantal observatiën worden genomen — zal de eene waarnemer bijv., zonder het misschien zelf te weten, steeds een doorgang van een ster voorbij de draden in den kijker of den tik van den tijdmeter te vroeg waarnemen, de andere observator misschien ook of wel te laat, zoodat in alle geval de gevonden correctie of vergelijken der tijdmeters en derhalve de L.Ve" met een vrijwel constante fout steeds in dezelfde richting worden aangedaan ; zooals hierboven bij den stroomtijd besproken werd kan zoo'n fout slechts geëlemineerd worden door haar ook in tegenovergestelde richting te laten werken en dan het gemiddelde der beide resultaten te nemen.
De waarsch. fout van zulk een telegr. L.V.-bep. is natuurlijk gering en bedroeg bijv. van die tusschen Makasser en Bali + 0S.012 — + 5.5 M.; het L.V. berust dan echter ook op bijna 3000 stersdoorgangen en dus : il y avait 'de quoi!
Aan de absolute waarde van zulk een w. ft. moet men vermijden te veel gewicht te hechten. Alleen voor relatieve waardebepaling, dus ten opzichte van andere waarnemingen, biedt zulk een getal eenige gegevens ter vergelijking aan voor de meerdere of mindere mate van nauwkeurigheid van het verrichte werk, maar dat is dan ook alles. Bij de methode der kl. quadraten, bij de de waarschijnlijkheidsrekening enz. moet af en toe wel eens een