1(1

DE ASTRONOMISCHE PLAATSBEPALINGEN

die 's nachts, 's avonds of des daags in de tropische zonnehitte eenige uren achter elkaar plaats hebben. Vlugge reizen juist in het belang der L. V. bepalingen worden er door belet. Het stoomjacht «Satelliet" werd daarom aangeschaft en speciaal voor den dienst der A. P. bestemd; een luitenant ter zee 2e kl. voerde het commando met marinepersoneel onder zijne bevelen.

Was tot heden in hoofdzaak gewerkt aan de verbetering der groote zeewegen voor zeilschepen van Europa naar China, beoosten en bewesten Borneo, thans werd het oog geslagen op de kleine Soendaeilanden, ook in verband met het beginnende handelsverkeer tusschen Soerabaya en Duitsch Guinea. Tal van punten werden dan ook tusschen de jaren 1886 en 1890 door dezen officier bepaald langs de kusten van Bali, Lombok, Soe,mbawa, Flores en in den Timor-archipel.

Op den duur bleek de „Satelliet" evenwel niet aan de vereischten voor dezen dienst te voldoen. Het kleine, korte schip werkte bij eenige zee zeer zwaar (een ieder die in de Molukken gevaren heeft, weet hoe spoedig die daar opkomt) en noodzakelijk moest de goede gang der tijdmeters, bovendien in het voorschip opgesteld, er onder lijden. Het eflect van al die nauwkeurige L. V. bepalingen met fijne instrumenten, ging er dus gedeeltelijk door verloren.

Bij de beëindiging der detacheering van dezen officier in 1890 werd het vaartuigje dan ook een andere bestemming gegeven en zooveel te eerder, daar zijn komst voor verschillende kleine diensten bij de blokkeerende scheepsmacht voor Atjeh zeer gewenscht werd. Een tweede, grooter schip door het N. I. Gouvernement te Singapore aangekocht en oorspronkelijk voor opvolger bij de A. P. bestemd, werd eveneens voor „Koerier"-diensten aan de scheepsmacht te Atjeh toegevoegd en toen de ondergeteekende dan ook in het voorjaar van '91 in Indië aankwam, moest weder naar andere wijze van werken gezocht worden.

Van 1891—94 werden dientengevolge tochten gemaakt met oorlogsschepen en gouvernementsstoomers. Met Hr. Ms. „Banda" werd naar de NO.-kust van Borneo (de St. Luciabaai) vertrokken, om aldaar de parallel van 4°10' Nbr. te bepalen, zijnde deze als grens aangenomen tusschen Engeland en Holland. Het opnemingswerk werd door Hr. Ms. „Banda", in overleg met een Engelsch opnemingsschip verricht.

Een tweede tocht per oorlogsbodem was aan boord Hr. Ms. „Java" naar de Zuidkust van Nieuw-Guinea, waar bij den I41sle" graad O.L., weder de Engelsch-Hollandsche grenslijn, moest worden vastgesteld. Dit geschiedde ten overstaan van den commandeerenden officier van Hr. Ms. „Java" en den Resident van Ternate eenerzijds en den Gouverneur van Britsch N.-Guinea ter andere zijde. In de nabijheid van den gegisten 141sten l.gr. werd een geschikt observatieterrein uitgezocht: de monding van een vrij groote rivier !) en hiervoor gevonden ruim 141° O.L.; daar deze rivier het eenig kenmerkend punt in die parages is, zal hoogst-

1) Ter eere van den Resident van Ternate »Bensbachrivier" gedoopt.