200

Na de voorstellingen werd — zooals dit gewoonlijk gaat — de pennenstrijd over dit onderwerp met nog meer ijver voortgezet, en thans nog, in den aanvang der twintigste eeuw, zien wij het gebeuren, dat voor- en tegenstanders der nieuwe bewerking hunne opinie daaromtrent meenen te moeten verkondigen.

Zij, die zich tegen de ingrijpende veranderingen in het werk verklaren, doen dit gewoonlijk, wijl zij van oordeel zijn, dat het onderscheid in stijl tusschen oud en nieuw hier te groot is en daardoor het evenwicht verbroken wordt. En wat de verdedigers van het nieuwe betreft, deze weten in den regel niets beters te doen dan bij de woorden van den meester te zweren, die bij verschillende gelegenheden verklaard heeft, dat de nieuwe bewerking ook voor de opvoering de alleen geldige is. Deze zoo duidelijk en krachtig uitgesproken wil van den dichter-componist mag, volgens hen, maar niet eenvoudig op zijde gezet worden door geleerde beschouwingen.

Ter juiste beoordeeling van deze tegenstrijdige meeningen, hebben wij vooraf na te gaan, wat de aanleiding tot de nieuwe bewerking van Tannhauser is geweest, en op welke wijze zij is geschied.

Wagner ondernam de bewerking tijdens zijn verblijf te Parijs in 1860—61. Waarom hij in den herfst van 1859 weder naar deze stad was gegaan, waar hij herhaaldelijk teleurstellingen had ondervonden, vertelt hij in zijn bericht over de opvoering van Tannhauser aldaar (7de deel der „Gesammelte Schriften"). Tien jaren lang was hij verstoken geweest van de gelegenheid om een werkzaam aandeel te nemen in de opvoering zijner werken. Op de verwezenlijking van het plan tot een opvoering van zijn pas voltooiden Tristan te Karlsruhe onder zijn persoonlijke leiding was weinig te rekenen, en wanneer hij niet geheel en al wilde verstoken blijven van aanraking met de openbare uitingen zijner kunst, bleef hem niets anders over dan zich voorloopig in Parijs te vestigen. Duitschland toch bleef nog steeds voor den banneling gesloten.

Toen Wagner eindelijk de zekerheid had verkregen, dat aan een opvoering van Tristan in Karlsruhe niet meer te denken viel, kwam hij op het denkbeeld om in het voorjaar van 1861 Duitsche zangers naar Parijs te laten komen, in het lokaal der Italiaansche Opera een modelopvoering van genoemd drama te geven en daartoe Duitsche kapelmeesters, regisseurs en tooneel-directeuren uit te noodigen, opdat zij uit dit voorbeeld konden leeren, op welke wijze het werk uitgevoerd moest worden, en het dan in dien geest ook in Duitschland ten gehoore zouden kunnen brengen.

De uitvoering van dit plan bleek evenwel vooreerst te groote moeilijkheden op te leveren. Daarom besloot Wagner, op aanraden van zijne vrienden, voor eigen risico drie concerten te geven, waarop fragmenten zijner dramatische werken zouden worden uitgevoerd. Men meende, dat daardoor niet alleen die werken bij het publiek ingang zouden vinden, maar hem ook de middelen verschaft zouden