204

nieuwe. Voorts is dit gedeelte veel omvangrijker geworden; in de oude partituur toch besloeg het bacchanaal 14 bladzijden, thans vult het er 39. Daarentegen vervalt het plechtige slot der ouverture.

Evenals bij het meer uitgebreide balletprogramma de handeling schitterender is geworden, zoo heeft hier de muziek ook aan kleurenpracht gewonnen, en wel in die mate, dat men daarin het bacchanaal der oorspronkelijke Duitsche partituur nauwelijks herkent. Alles is in vergelijking van vroeger veel omvangrijker en hartstochtelijker; het toont ons dat de componist een andere is geworden, en niet alleen in zooverre dat hij meer kleuren op zijn palet heeft en in muzikaal opzicht zijn combinatievermogen grooter is geworden, maar ook daarin dat hij aan dit tooneel een ander karakter heeft gegeven.

En dit laatste nu is juist datgene waarmede de tegenstanders der nieuwe bewerking zich niet kunnen vereenigen. Want — zeggen zij — hoe bewonderenswaardig dit alles, evenals later de overgang van het bacchanaal naar den dialoog, ook is gedacht en uitgevoerd, zoo kan'toch niet ontkend worden, dat de nieuwe stijl niet in het drama past. In het bacchanaal bijv. zijn het blijmoedige en de levenslust, die vroeger daarvan de grondtoon waren, verloren gegaan. Het is thans geen Helleensche levensvreugde meer, het zijn demonische en tragische liefdes-uitingen.

Het spreekt van zelf, dat ten aanzien van den dialoog tusschen Venus en Tannhauser de bezwaren der tegenstanders niet geringer zijn. Hier toch zijn de afwijkingen van de oude partituur in de Parijsche bewerking nog meer voelbaar, daar zij niet alleen in de muziek maar ook in den tekst voorkomen en bovendien hier en daar onveranderd gebleven gedeelten het nieuwe afwisselen.

De nieuwe bewerking van den tekst heeft een eigenaardige geschiedenis. Zij heeft tot gevolg gehad, dat er van den nieuwen Tannhauser drieërlei tekst bestaat; namelijk 1°. de tekst voorkomende in het 2<ie deel van Wagner's „Gesammelte Schriften"; 2\ die van de Fransche partituur; 3°. die der nieuwe Duitsche partituur. M. a. w. Duitsch ontwerp van 1860 — Fransche vertaling daarvan — Duitsche vertaling van den Franschen tekst.

Toen Wagner's opera Tannhauser in 1860 voor de Fransche opvoering moest bewerkt worden, veroorzaakte de vertaling van het gedicht bijna onoverkomelijke moeielijkheden. Zij werd eerst toevertrouwd aan den jongen douanebeambte Edmond Roche, met wien Wagner kennis had gemaakt, toen hij aan het douanekantoor te Parijs navraag kwam doen omtrent koffers, door hem uit Luzern afgezonden. Roche was dichter en musicus en een groot vereerder van den meester, maar het Duitsch was hij niet voldoende machtig. Hij werd daarom geholpen door den liederenzanger Rudolf Lindau, die een gebrekkige prozavertaling leverde, welke door Roche in grootendeels rijmlooze verzen werd overgebracht. Er moest veel gepast en gemeten worden om de woord-accenten met de