DE

INGENIEUR.

Orgaan

der

35

12e Jaargang.

1897. - JÏ2 4.

VEREENIGING VAN BURGERLIJKE INGENIEURS.

WnHM lewi aai te lucïiK ea He OBcoaomie m flwHare Wiftii bi NiiverliBifl,

Priis per Jaargang:

Franco per post. Voor Nederland; . . . • .... 8.—

Voor het Buitenland met vooruitbetaling . . - 10.51! Voor leden der Vereeniging van Burgerlijke Ingenieurs

worden bovenstaande prijzen met ƒ 2— verminderd. Men abonneert zich voor een jaargang. Over het bedrag der abonnementen in Nederland

wordt Halfjaarlijks door de Administratie beschikt. Afzonderlijke nummers 20 cents. — Bewijsnummers

10 cents.

Verscnijnt eiken Zaterdag.

Abonnementen, stukken en mededeelingen, boeken brochures, enz. te richten aan de Redactie: Nieuwe Parklaan, te 's-Gravenhage.

Advertentièn uiterlijk Vrijdags 12 ure des voormiddags intezenden aan de Directie en Administratie van dit Blad, Paveljoensgracht No. 19, te 's-Gravenhac''

Hoofdvertegenwoordiger voor Nederland: C. W. BETCKE, Advert.-Bureau, Rotterdam.

Afzonderlijke Nummers worden, voor zoover de voorraad strekt, alléén aan Abonnés geleverd.

's-Gravenhage, 23 Januari.

Prijs ier Hvertentiën:

Per regel f <M£

Groote letters naar plaatsruimte.

Abonnementen volgens afzonderlijke overeenkomst.

Bij eene eerste plaatsing van annonces voor Aanbestedingen is de prijs per regel ƒ0.15; bij eene tweede en meerdere plaatsing van dezelfde annonce / 0.10.

Bij abonnement op Advertentiën wordt liet blad gratistoegezonden.

Verantwoordelijk Redacteur: J. van Heurn, Civ.-Ing., 's-Gravenhage.

INHOUD.

Aankoop van Straatklinkers, door J. W. G. T. - De rioleering van Parijs, door van Setees. (Met plaat). Wordt vervolgd. - Bescherming van metalen tegen roesten, door J v d. B. — Zorg voor den Landbouw. — Geologisch en Landbouwkundig onderzoek in Suriname. — Staten-Generaal. — Weerkundige Waarnemingen. Kivierbericbten. — Binnen- en Buitenlandsche Berichten. — Benoemingen, verplaatsingen enz. — Open Betrekkingen. — Gezochte Betrekkingen.

ERRATA.

In het vorige nummer staat blz. 23, 2e kol. 18° regel v. b. middelpunt, lees: nulpunt en behoort op blz. 24, 1ste kol. 20ste regel v. o. te vervallen de woorden «naar gewone waternemingen».

Aankoop van Straatklinkers.

; buitengewone stijging die de steenprijzen na den zomer van '1895 hebben ondergaan, doet zeer merkbaar haren invloed op het maatschappelijk leven gevoelen. Comoraties, die gewoon zijn werken beneden de be¬

grooting te zien aannemen, zien thans het omgekeerde geschieden.

Exploitanten van bouwterreinen klagen over slapte in den verkoop, een gevolg hiervan, dat de huisjesbouwers geen kans zien met de hooge steenprijzen een sluitende rekening te maken. Doch vooral zagen groot afnemers van straatklinkers, waaronder tal van gemeentebesturen, zich verplicht hun aandacht aan het genoemde verschijnsel te wijden. Wel waren de straatklinkerprijzen immer aan vrij groote slingeringen onderhevig. Zoo werd door de gemeente Arnhem in de jaren 1891—1895 aan denzelfden leverancier achtereenvolgens voor trottoirklinkers betaald :

1891. 1892. 1893. 1894. 1895. Per 1000 stuks. . . . f 14.30. f 14.30. f 12.55. f 10.55, f 13.30. Per M2. volgens overgelegd monster . . - 1.265. - 1.315. - 1.11. - 0.93^ - 1.25-

Bij de openbare aanbesteding op 4 Januari 1896 werd door denzelfden leverancier echter een prijs van f 17.50 per 1000, gelijkstaande met een prijs van f 1.53 per M2., bedongen.

De prijzen voor trottoirklinkers wisselden bij deze aanbesteding tusschen f 16.50 en f 18.68 per 1000 stuks en f 1.46. en f 1.70 per M2.

Het Arnhemsche gemeentebestuur besloot tegenover dit verschijnsel op het gebied der baksteen-fabricage een afwachtende houding aan te nemen. Het was mogelijk dit besluit te nemen, wijl in 1895 met liet oog op de aangekondigde stijging der klinkerprijzen meer klinkers waren aangekocht dan in dat jaar benoodigd waren. Voorts werd in den loop van het jaar 1896 besloten voor meer trottoirvernieuwingen van ironbricks gebruik te maken dan oorspronkelijk in de bedoeling had gelegen. Dat dit wellicht een gevolg van de buitengewone stijging der klinkerprijzen zou kunnen zijn, werd reeds door mij aan de heeren van Wijck en Costerus, resp. Voorzitter en Secretaris der Vereeniging van Nederlandsche steenfabrikanten, te kennen gegeven, toen deze heeren mij eenige dagen na de aanbesteding van 4

Januari '1896 een bezoek brachten en de hoop uitspraken, dat het gerucht betreffende de niet-gunning niet bewaarheid mocht worden. Ik verzuimde niet bij die gelegenheid er op te wijzen, dat de steenbakkers, de klinkerprijzen te sterk opdrijvende, het gebruik van buitenlandsche materialen bevorderden. Reeds toen bleek mij, dat bij het sluiten van een contract van beteekenenden omvang hoogstwaarschijnlijk lagere prijzen, dan waarvoor bij de openbare aanbesteding was ingeschreven, zouden zijn te bedingen. Op dat tijdstip bracht het belang der gemeente echter niet mede onderhandelingen van dien aard te voeren. Dit was wel het geval in de maand October j. 1. toen de steenbakker Th. Mutter, te Millingen (1) zich bij mij aanmeldde en verzocht ingelicht te worden over de voornemens der gemeente Arnhem t. o. van den aankoop van klinkers.

De gemeente Arnhem moet toch in de eerstvolgende jaren buitengewoon groote hoeveelheden klinkers voor verharding van nieuwe straten verwerken. De kosten van deze beklinkeringen worden door de exploitanten der bouwterreinen gedragen, doch de in de met hen gesloten contracten bepaalde sommen zijn berekend in jaren van lage klinkerprijzen. Ware deze omstandigheid niet aanwezig, de gemeente Arnhem zou hoogstwaarschijnlijk getracht hebben evenals voor 1896 ook voor 1897 het aankoopen van klinkers te ontgaan, door in plaats van klinkers keien en iron-bricks te gebruiken. T. o. van de betrekkelijk geringe hoeveelheden voor den gewonen dienst benoodigd zou dit geldelijk geen bezwaar hebben opgeleverd; voor de uitvoering van de bovenvermelde bestratingswerken van buitengewonen aard viel hieraan niet te denken, zeker niet wanneer bij het sluiten van contracten, loopende over eenige jaren, een beteekenend lagere prijs dan de thans geldende marktprijs zou zijn te bedingen.

Dit bleek mogelijk te zijn. Nadat ik den Heer Mutter had opgemerkt, dat van aankoop tegen den geldenden marktprijs m. i. geen sprake zou kunnen zijn en handhaving van dien prijs de gemeente hoogstwaarschijnlijk zou noodzaken tot buitenlandsche materialen de toevlucht te nemen, werd hij bereid bevonden in de jaren 1897, 1898, 1899 en 1900 aan de gemeente Arnhem te leveren één millioen klinkers per jaar voor den prijs van f 15 per 1000 stuks (franco op den wal). Deze prijs was nog wel aan den hoogen kant, vooral in verhouding tot den prijs van de jaren 1893—1895 (zie boven), doch hij kon niet, zooals een prijs van f17 a f19, te hoog in verhouding tot de waarde van het materiaal genoemd worden.

Een prijs van fï.0.55, als in 1894 betaald werd, was zonder twijfel onnatuurlijk laag. Dergelijke lage prijzen zijn ongewenscht niet alleen voor de fabrikanten maar ook voor de afnemers. Wanneer toch met verlies of nagenoeg geen winst gewerkt moet worden, wordt de hoedanigheid allicht minder en wordt het veel moeilijker bij de keuring hooge eischen te stellen, dan wanneer een behoorlijke winst kan worden gemaakt.

Een voorstel tot het aangaan van een vierjarig contract met

(1) De heer Mutter is geen steenbakker voor eigen rekening doch beheerder van ovens, gelegen te Millingen en te Huissen en behoorende aan de familie Colenbrander.

ïe vereeniging van Burgerlijk ingenieurs steil zien in geenen deele verantwoordelilK voer ie denWeetóen in üe onleiscneiieiie Mjtagea ontwiffieli ol toegelicnt.