M IS.

136

Na verharding van het metselwerk, werd het zand met schoppen uitgegraven.

Toen men tot een halve meter onder den rivierbodem was gevorderd, was dit niet meer mogelijk en werd het zand verder met zinken emmers opgehaald door onder water duikende koelies. Ook deze manier van werken bleek te bezwarend en niet te voldoen zoodat men verder gebruik maakte van draaibaggerbeugels, welke elk door twee koelies werden bediend en waarmede per dag op deze manier 2 M3 zand kon worden opgehaald.

Gewoonlijk werd in elke put met 4 beugels gewerkt en later werd ook 's nachts doorgewerkt, zoodat toen uit eiken put 16 M3 zand per etmaal kon worden opgebracht.

Niettegenstaande deze betrekkelijke goede uitkomst, was de zakking der putten ten gevolge van het binnendringen van zand zeer gering, maar het gelukte toch in het laatst van September de onderkant der putten te brengen tot op 10 cM. boven de vereischte diepte. Tijdens het zinken kon men de putten door pompen niet droog houden. Het werk moest toen wegens te hooge waterstanden gestaakt worden tot 1 Maart 1896, in die maand kreeg men de putten op de gevorderde diepte.

Onmiddellijk werd begonnen met betonstorten. Dit geschiedde met een betonbak en houten windas voor de eerste twee meters onder water en verder in den droge.

Tijdens de werkzaamheden deed zich nog het volgend ongeval voor. Toen de bovenstroomput van den stroompijler in April 1896 tot op ongeveer li/a meter onder den rivierbodem was gezonken, kwamen de putringen op een stuk boomstam terecht, dat noch met de hand, noch door afzagen kon worden verwijderd, zoodat men zijn toevlucht nam tot het achtereenvolgens aanbrengen van twee ladingen dynamiet elk van ongeveer 30 gram bij de wand A, waarna deze ongeveer 10 cM. zakte. (Fig. 3).

Na ontploffing echter van de vierde lading zakte de wand B, waarna zich onmiddellijk de scheuren a en b vertoonden, aanvankelijk ter breedte van 'ƒ4 centimeter, maar die den volgenden morgen waren verwijd tot 51/., en 6 cM.

Met eenig baggeren werd de put weder spoedig recht gebracht en werd voorloopig bij gemis aan andere hulpmiddelen om het verder uitwijken te beletten een dubbele telegraafdraad om de put heen bevestigd.

I «WvWV -1

1 <WWW> 1

Inmiddels werd te Medan een ijzeren ring vervaardigd bestaande uit 4 afzonderlijke beugels van bandijzer van 4" bij ">js" die onderling door wartelmoeren werden verbonden. Deze ring om de put gelegd zijnde werden de wartelmoeren stevig aangedraaid, zoodat het op deze manier gelukte de putwanden weder bij elkaar te brengen en de scheuren tot op een '/2 centimeter te vernauwen. De binnen en buiten zijden van de scheuren werden met portlandcement volgegoten.

Het spreekt vanzelf dat verder met de grootste voorzichtigheid doorgewerkt werd, waardoor ten slotte de voldoening werd verkregen dat dit onheil geen verdere gevolgen had en de put geheel op zijn plaats terecht kwam.

De schroefpalen van de beide jukken voor de beide kleinere overspanningen werden tot ongeveer gelijke diepte ingedraaid als de onderkant van de fundeering van den stroompijler; achter het oeverjuk is nog eene afheiing met damplanken aangebracht. Het opmetselen der pijlers en het monteeren der brug liep zonder stoornis af.

De beide groote overspanningen bestaan uit vakwerkliggers van 30 Meter spanning en zijn geconstrueerd volgens type B (zie bladz. 65. Verslag over de Burgel'yke openbare werken in Nederlandsch-Indië 1892).

Zij werden door tusschenkomst van het departement van Koloniën uit Europa ontvangen, de overige ijzerwerken kwamen uit 's lands voorraad te Batavia.

Zoowel het onderdek als het uit blokjes bestaande bovendek is vervaardigd van teakhout dat door tusschenkomst van een Penangsche firma werd aangevoerd uit Burmah.

Het werk is geheel in eigen beheer uitgevoerd zonder tusschenkomst van aannemers welke de risico niet op zich durfden nemen.

De benoodigde metselsteenen werden op het werk vervaardigd. Men had daartoe twee steenovens waarin ieder 40,000 pteenen konden worden gebakken. Verder werd van Singapore aangevoerd

eene horse power brick machine (Zie Fig. 4), kostende ƒ 700.

en die per dag met één paard 5000 stuks steenen zonder moeite kon afleveren. De machine bleek uitstekend te zijn voor de menging van het materieel doch niet te voldoen voor het afleveren van vormsteenen. Dit laatste geschiedde dan ook uit de hand in houten vormen, terwijl de speciemenging steeds geschiedde door de machine, in beweging gebracht door twee kleine Siameesche ossen.

Nadat de eerste baksels minder goed waren, werden ten slotte metselsteenen van 20 bij 10 bij 5 centimeter verkregen, welke voor goede waalklinkers niet behoeven onder te doen. De eerstaanwezend ingenieur, die mij deze steenen heeft vertoond, deelde mij mede dat de kosten dier steen ongeveer ƒ 11.— per mille hebben bedragen, een geringe prijs voorzeker in vergelijking met de waalsteen in Nederland.

Aan de brug met toegangswegen werden verwerkt o.a. : 650,000 metselsteenen, 300 vaten portlandcement, 69 M3. teakhout, 50 » merantiehout, ± 100» wildhout en 60,000 KG. ijzer. Voor den onderbouw, het opstellen van den bovenbouw en al het overige werk is besteed een som van ruim f 41,000, terwijl de ijzeren bovenbouw voor de twee overspanningen van 30 Meter werd geleverd door de Firma Krupp en ongeveer f 13,000 kostte.

De brug is oorspronkelijk ontworpen door den ingenieur De Gijselaar, terwijl het ontwerp later door den ingenieur Kerstens is gewijzigd.

De hoofdleiding van den bouw werd, evenals die over alle andere werken, in de geheele residentie van Sumatra's Oostkust gevoerd door den eerstaanwezend ingenieur Kerstens te Medan, terwijl het dagelijksch toezicht gedur ende den geheelen bouwtijd was opgedragen aan den opzichter Bijkerk te Tandjong-Balei, die daarin werd bijgestaan, eerst door den tijdelijken opzichter Ghamot en later door den tijdelijken opzichter Broers.

In Juni 1894 werd met de voorloopige werkzaamheden begonnen; de brug was voltooid op den 8 October 1896, zoodat de bouw bijna 21/2 jaar heeft gevorderd.

Dat de totstandkoming van dit belangrijk bouwwerk voor dit gewest van geen geringe beteekenis was, bleek ook uit de plechtige openstelling, die door verschillende autoriteiten, in de eerste plaats door den Resident van Sumatra's Oostkust, den heer Kooreman, de beide ingenieurs van den Waterstaat Kerstens en Faber en last not least door den Sultan van Asahan werd bijgewoond. In een kernachtige rede, eerst in de Maleische en daarna in de Nederlandsche taal, ontvouwde de Resident aan de talrijke aanwezigen de redenen, hoe deze brug opnieuw een ontbrekende schakel vormde van het grootsche plan, om de hoofdplaats van het gewest met het rijk Asahan in verbinding te brengen, waardoor de ontwikkeling van den handel en de cultuur zouden gebaat en het verkeer zou worden vermeerderd.

Een woord van dank werd geuit in de eerste plaats aan de Regeering voor de inwilliging van dit gewichtig bouwwerk en daarna aan de ambtenaren, die hunne taak zoo zorgvuldig hadden ten einde gebracht. De Sultan van Asahan, een kranige figuur, die daarop het woord nam, dankte in juist gekozen termen den Resident voor zijn komst om de plechtigheid op te luisteren, voor het geschenk aan zijn land gebracht, met het doel de welvaart er van te bevorderen en wijders voor de goede gezindheid ten zijnen opzichte, waarvan hij nu weder zulke bewijzen mocht zien.

Op hoog verzoek werd de brug door Mevrouw Stronck, de echtgenoote van den hoofd-administrateur der Nederlandsche Asahan Tabakmaatschappij, en de eenige Europeesche dame op de tabaksondernemingen met de noodige formaliteiten gedoopt met den naam van

« W ilhelmina-brug». 's-Gravenhage, 1897. N. J. Beversen.